صنعت خودرو در ایران مشکلات متعددی دارد. این صنعت دارای تعداد بسیاری خودرو است، اما در این صنعت نشانی از استراتژی و این‌که قرار است در آینده به کدام مقصد برسیم، دیده نمی شود.

صنعت خودرو در سال گذشته بیش‌از ۸۴۰هزار میلیارد تومان درآمد داشته و به جهت ایجاد اشتغال و همین گردش مالی دارای اهمیت بسیار بالایی است. سال جاری اما این صنعت به دلایل مختلف ازجمله مشکلات ناشی‌از تامین ارز با چالش‌های جدی‌تری مواجه شده؛ با وجود این‌که برنامه صنعت خودرو در سال جاری تولید ۱.۷میلیون دستگاه خودرو است، گزارش‏های منتشرشده ازسوی خودروسازان نشان از افت شدید تولید دارد.

بدین‌ترتیب، صنعتی که قرار بود در پایان سال ۱۴۰۴ یک‌میلیون دستگاه خودرو صادر کند، حالا در شرایطی قرار گرفته که ممکن است در پایان سال نتواند حتی یک‌میلیون دستگاه برای پاسخگویی به نیاز داخلی تولید کند. بی‌برنامگی و چالش بزرگ تامین ارز و چندنرخی بودن آن نه‌تنها بلای جان تولید شده، بلکه واردات بسیاری از اقلام ضروری را هم با مشکل مواجه کرده است.

محمدحسن شجاعی ‎فرد، رئیس سابق دانشکده خودرو دانشگاه علم و صنعت

وزارت صمت استراتژی صنعت خودرو را تهیه و مجلس تصویب کند

واقعیت این است که پاشنه آشیل دولت در اقتصاد ایران، مَسکن و خودرو است. ما در سال‌های اخیر به این دو مهم اصلا توجه نکرده‏ایم. هرچند در مورد مسکن اتفاقاتی رخ داد و اقداماتی شکل گرفت. اما در حوزه خودرو که اهمیت بالایی هم دارد، تحولی که باید شکل نگرفته است. یعنی تحولی که بتواند ایران را در یک جایگاه مهم قرار دهد، رخ نداده است.

متاسفانه دوران آقای علی‌آبادی که از محیطی علمی و با دستاوردهای مهم از مپنا به وزارت صنعت، معدن و تجارت آمدند، کوتاه شده است. البته امیدواریم در دولت جدید نیز از ایشان برای پست وزارت صمت استفاده شود تا بتوانند اهداف مهمی را که در سر دارند، اجرایی کنند.

واقعیت این است در حوزه صنعت خودرو ما احتیاج به یک‌سری استراژی و برنامه مشخص داریم. در دوران گذشته اصرار کردیم وزارت صمت استراتژی برای صنعت خودرو بنویسد و شورایی در این حوزه تشکیل دهد.

در این خصوص دبیر تعیین شد و اعضا انتخاب شدند، اما در مدت شش سال یک جلسه هم در این شورا تشکیل نشد. اصولا به حوزه استراتژی صنعت خودرو کسی ورود نکرده است و برای کسی اهمیتی ندارد.

ما پیگیری کردیم، اما کسی کاری در این زمینه انجام نداد. به کمیسیون صنایع مجلس مراجعه کردیم و درخواست تعیین استراتژی برای صنعت خودرو کردیم.

به مجلس گفتیم که یک استراتژی بلندمدت تدوین کنید تا با تغییر دولت و وزیر، برنامه‎های صنعت خودرو تغییر نکند و در یک خط و مسیر مشخص حرکت کند. متاسفانه اتفاقی رخ نداد و توجهی به این مساله نشد.

دانشکده خودرو و سایر دانشگاه‏ها در زمینه خودرو اقدامات بسیار خوبی انجام داده‌اند که باید به آن توجه شود. صنعت خودرو باید از این دستاوردها استفاده کند.

نباید تحقیقات و تولیداتی که می‌تواند درصنعت به‌خصوص صنعت خودرو استفاده شود به حال خود رها شود. ما از وزارت صمت می‏خواهیم چیزی به نام استراتژی صنعت خودرو تهیه کرده و مجلس هم آن را تصویب کند تا دیگری قابل‌تغییر نباشد. یعنی هر وزیر و دولتی سرکار بود، ملزم باشد این استراتژی را دنبال کند و از برنامه‏های فردی دوری شود.

یعنی اگر ما قرار است خودرو برقی تولید کنیم یا خودرو هیبرید یا خودروهای درون‎سوز، روی همان مسیر حرکت کنیم و هر روز یک روند جدید در صنعت خودرو ایجاد نشود. باید بدانیم که چه می‌خواهیم و چگونه باید به آن دست پیدا کنیم.

مهم‌ترین اقدام این است که به داد خودرو برسیم. درحال‌حاضر صنعت خودرو به سمت برقی‌شدن حرکت می‌کند. بنابراین ما در دانشگاه به دنبال پاشنه آشیل خودرو برقی یعنی باتری آن رفتیم. بدین منظور، قطب باتری در دانشکده و پژوهشکده خودرو ایجاد کردیم و بعد به سمت باتری‌های لیتیومی حرکت کردیم.

همچنین مرکز پژوهش و فناوری‎های باتری‎های لیتیومی را ایجاد کردیم. با شرکت باتری توان در همکاری هستیم و بیش از ۱۸۰مقاله درخصوص باتری‏های لیتیومی دریافت کردیم و به‌صورت جدی کار را پیش می‌بریم.

در صنعت خودرو باید به‌روز باشیم و مطابق تکنولوژی روز پیش برویم. امیدواریم با حضور آقای علی‌آبادی در دولت جدید، این مهم در صنعت خودرو ادامه پیدا کند.

عباس علی ‎آبادی، وزیر صنعت، معدن و تجارت

۳۷ خودروساز یک میلیون و ۳۵۰ هزار خودرو تولید کردند

در سال ۲۰۲۳ کل درآمد صنعت خودرو ۳هزار و ۳۵۰ میلیارد دلار بوده که رتبه اول درآمدزایی در جهان را داشته است. حدود ۶۰میلیون نفر در این صنعت فعالیت دارند.

سهم صنعت خودرو از تجارت جهانی حدود ۱۰درصد و سهم بسیار بالایی است. چیزی بیش‌از ۳درصد GDP جهان در سال ۲۰۲۳ مربوط به صنعت خودرو است که نشان از اهمیت بالای این صنعت در جهان دارد.

هر خودرو حدود ۷ شغل ایجاد کرده و نقش به‌سزایی در ایجاد اشتغال در کشور ایفا می‌کند، به‌طوری‌که ۶۰صنعت مرتبط با صنعت خودرو است؛ صنعتی که ششمین اقتصاد بزرگ دنیا به حساب می‌آید. یعنی اگر این صنعت را یک کشور فرض کنیم، بعد از هندوستان ششمین اقتصاد بزرگ دنیاست. درحالی‌که براساس آمار، کل درآمد کشور از صنعت خودرو ۸۴۰هزار میلیارد تومان بوده است که نیمی از بودجه کشور را شامل می‌شود. این رقم بزرگی است.

سال گذشته ۳۷خودروساز یک‌میلیون و ۳۵۰ هزار خودرو تولید کردند، اما از التهاب بازار کاسته نشد. برخی معتقد هستند که این روند به این دلیل است که ما چندین سال خودرو وارد نکردیم. اما باید بدانیم که تقاضای سالانه خودرو در کشور چقدر است.

به نظر من، تولید یک‌میلیون دستگاه خودرو برای یک خودروساز هم عدد نسبتا پایینی است، اما ما این تعداد را توسط ۳۷خودروساز تولید کرده‌ایم. به لحاظ مقیاس اقتصادی جالب نیست. کشورهای اطراف ما هم پذیرای تولیدات ما نیستند و همه بازارها به روی ما باز نیستند. اما با این تعداد تولید خودرو، رتبه۱۶ دنیا را به خود اختصاص داده‌ایم و برای سال ۱۴۰۳ تولید یک‌میلیون و ۷۰۰هزار خودرو را هدف‌گذاری کرده‌ایم. سرمایه‎گذاری انجام‌شده برای تولید ۲.۲میلیون دستگاه خودرو کفایت می‌کند.

اگرچه در سال جاری ما با مشکلاتی مواجه شدیم که از برنامه تولید کمی عقب هستیم. دلیل این هم مشکلات در حوزه ارز است. به ما می‎گویند چرا به ما خیلی دیر ارز اختصاص می‌دهید؟

مجبور هستیم برخی اقدامات را انجام دهیم. چیزی به‌نام ارز چندنرخی وجود دارد که این لایه به لایه می‌تواند فسادزا باشد. در نظر بگیرید هر فردی می‌تواند به اتاق بازرگانی مراجعه کرده و یک کارت بازرگانی دریافت کند.

بعد به وزارت صمت مراجعه می‌کند و درخواست واردات کالایی می‌کند که به‌سادگی هم نمی‎توان فهمید چه کالایی است. بعد به ما اعلام می‌کند که این کالا مثلا ۱۰دلار است و ۱۰میلیون دلار از ما ارز گرفته است.

پیگیری می‌کنیم می‌بینیم قیمت هر کالا ۵ دلار است. بنابراین باید احتیاط کرد و باید از شرکت‌ها برنامه دریافت کرد. مثلا به یک شرکتی ارز اختصاص دادیم و یک تعدادی کالا وارد کرده است. اما سال بعد هم که دو برابر ارز اختصاص داده‌ایم، همان میزان واردات را انجام داده است. ۹۰۰هزار نفر در این صنعت مشغول کار هستند که سهم ۱۲درصدی در ارزش افزوده کشور دارد.

رتبه ایران در تولید خودرو طی سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ از هجدهم به شانزدهم رسید و اگر امسال تولید ثابت بماند، به رتبه پانزدهم راه خواهیم یافت. باید صنعت خودرو را از قیمت‌گذاری دستوری نجات دهیم و از آن حمایت کنیم.

من معتقد نیستم خودروسازان ما خوب هستند و درعین‌حال معتقد نیستم که خیلی هم بد هستند، اما انتظار داریم به سمت تولید خودروهای روز و آینده حرکت کنیم. موضوع بعدی افزایش عمق ساخت داخل است که درخصوص آن دیدگاه‌های مختلفی وجود دارد که باید بررسی شود.

مثلا یک خودروساز در مونتاژ خودرویی وارداتی از لاستیک ایرانی استفاده کرده و می‌گوید ۲۰درصد، داخلی‌سازی شده که اشتباه است و باید منظور از عمق ساخت داخل بررسی شود.

موضوع نهایی، برقی‌سازی به‌عنوان راهی است که باید به سمت آن برویم. درحال‌حاضر روزانه ۱۲۰میلیون لیتر بنزین در سراسر کشور مصرف می‌شود که باید ۷میلیون لیتر آن را وارد کنیم. از این رو، برقی‌سازی راه حلی برای عبور از مصرف بنزین است.

مهم‌ترین اجزای قوای محرکه یک خودرو برقی شامل باتری، موتور، گیربکس و سامانه کنترل است که می‌توان در هر کدام اقدام به داخلی‌سازی کرد، اما در اولویت می‌توان از باتری شروع و اقدام به ذخیره انرژی کرد.