آپارتاید به اجرای و حفظ یک سیستم تفکیک نژادی قانونی اشاره دارد که در آن یک گروه نژادی از حقوق سیاسی و مدنی محروم است. آپارتاید یک جنایت علیه بشریت است که طبق اساسنامه رم دادگاه کیفری بین‌المللی مجازات دارد و از زبان آفریکانس به معنای جدایی ترجمه شده است.

در اصل آپارتاید ایدئولوژی مورد حمایت دولت حزب ملی آفریقای جنوبی (NP) بود و در سال ۱۹۴۸ در آفریقای جنوبی معرفی شد. آپارتاید خواستار توسعه جداگانه گروه‌های نژادی مختلف در آفریقای جنوبی بود و به نظر می‌رسید که روی کاغذ خواستار توسعه برابر و آزادی بیان فرهنگی است، اما نحوه اجرای آن این امر را غیرممکن کرد. در این مطلب به بررسی آپارتاید می‌پردازیم که شما را با ابعاد این جنایت بشری بیشتر آشنا کنیم.

آپارتاید یعنی چه؟

اصطلاح “آپارتاید”، یک کلمه آفریقایی، مشتق شده از اصطلاح فرانسوی “mettre à part”، که به معنای واقعی کلمه به “جدا کردن، جداسازی” ترجمه شده است. آپارتاید سیاستی است که مبتنی بر ایده جداسازی مردم بر اساس معیارهای نژادی یا قومیتی است. معمولا جدایی که توسط آپارتاید اعمال می‌شود در مناطق جغرافیایی اعمال می‌شود و بخشی از جمعیت را در منطقه‌ای جدا از سایرین قرار می‌دهد یا گروهی را از دسترسی به برخی مناطق صرفا بر اساس تعلق آنها به یک نژاد یا قومیت منع می‌کند.

سیاست‌های آپارتاید شامل، اما نه محدود به موارد زیر است: ممنوعیت ازدواج‌های مختلط، ممنوعیت یک گروه نژادی یا قومی خاص از دسترسی به جلسات و اتحادیه‌های خاص، محدودیت رفت و آمد و ممنوعیت دسترسی به مکان‌های عمومی خاص.

آپارتاید در آفریقای جنوبی

در قرن بیستم (۱۹۴۸ تا ۱۹۹۴) در آفریقای جنوبی، تفکیک نژادی تحت حکومت کاملا سفیدپوست آفریقای جنوبی بود که براساس تفکیک نژادی حکم می‌کرد غیر سفیدپوستان آفریقای جنوبی (اکثریت جمعیت) باید در مناطق جداگانه از سفیدپوستان زندگی کنند و از آنها جدا استفاده کنند. در سال ۱۹۴۸، پس از پیروزی حزب ملی در انتخابات آن سال، آپارتاید به یک پروژه اجتماعی دولت بر اساس یک سری قوانین تبدیل شد که آن را قانونی کرد. 

پیگیری روابط بین نژادی برای شهروندان آفریقای جنوبی غیرقانونی شد. شهروندان به یکی از چهار گروه نژادی طبقه‌بندی شدند. سیاه، هندی، رنگی (غیر سفید) و سفید. رژیم آپارتاید تعدادی آزمایش شبه علمی برای طبقه‌بندی افراد به عنوان متعلق به یکی از چهار گروه اصلی داشت و یکی از این آزمایش‌ها شامل گذاشتن شانه روی مو بود – اگر شانه در مو گیر می‌کرد، به این معنی بود که فرد مورد آزمایش آفریقایی شناخته می‌شد. هر سال مردم از نظر نژادی مجددا طبقه‌بندی می‌شدند؛ به عنوان مثال در سال ۱۹۸۴:

• ۵۱۸ رنگین پوست به عنوان سفید تعریف شدند
• به ۲ سفید پوست چینی گفتند
• ۱ سفید به هندی طبقه‌بندی شد
• ۱ سفید به رنگن پوست طبقه‌بندی شد
• ۸۹ رنگین پوست آفریقایی شدند

مورد ویک ویلکینسون قابل توجه است. او در اصل به نژاد مختلط طبقه‌بندی شد. بعدها او را سفید تعریف کردند. اما روند طبقه‌بندی به همین جا ختم نشد و او به عنوان رنگین پوست طبقه‌بندی شد، در دور بعدی طبقه‌بندی به طبقه سفید بازگشت و در نهایت در سال ۱۹۸۴ رنگین پوست شد!

مکان‌ها بر اساس نژاد طبقه‌بندی می‌شدند، به این معنی که مکان‌هایی مانند ساحل یا توالت‌های عمومی وجود داشت که افراد رنگین پوست در آن‌ها اجازه ورود نداشتند. میلیون‌ها شهروند سیاه‌پوست به زور از خانه‌های خود بیرون رانده شدند و در سرزمین‌های قبیله‌ای با توجه به قومیت‌شان محدود و محصور شدند، در حالی که سفیدپوستان باقی ماندند و شهرها را اشغال کردند. در طول آپارتاید، داشتن دوستی با فردی از نژادهای مختلف، به طور کلی باعث سوء ظن یا بدتر از آن دستگیر و مجازات شدن می‌شد. به طور کلی آپارتاید یک سیستم اجتماعی بود که اکثریت مردم را به شدت تحت فشار قرار داد، صرفا به این دلیل که آنها رنگ پوست حاکمان را نداشتند. بسیاری از آنها به دلیل «غیرسفیدپوست»، در حدی صرفا کمی مرفه‌تر از فقیر بودن نگه داشته شدند.

جداسازی اجتماعی با استفاده از زبان آفریکانس به عنوان زبان رسمی برای کار، ارتباطات و آموزش تشدید شد. سیاه پوستان حق رای دادن یا مشارکت در سیاست را نداشتند و به کارگری برای سفیدپوستان رسیدند. حتی آپارتاید بر دنیای مسابقات زیبایی نیز تأثیر گذاشت. سفیدپوستان به عنوان نمایندگان مردم آفریقای جنوبی انتخاب شدند.

دلایل وجود آپارتاید در آفریقای جنوبی

مردم اغلب از خود می پرسند که چرا چنین سیاستی مطرح شد و چرا اینقدر حمایت شد. دلایل مختلفی را می‌توان برای آپارتاید ذکر کرد، اگرچه همه آنها ارتباط نزدیکی با هم دارند. دلایل اصلی در ایده‌های برتری نژادی و ترس نهفته است. در سراسر جهان، نژادپرستی تحت تأثیر این ایده است که یک نژاد باید بر نژاد دیگر برتر باشد. چنین ایده‌هایی در همه گروه‌های جمعیتی یافت می‌شود و دلیل اصلی دیگر آپارتاید ترس بود، زیرا در آفریقای جنوبی سفیدپوستان در اقلیت بودند و بسیاری نگران بودند که شغل، فرهنگ و زبان خود را از دست بدهند. بدیهی است که این دلایل به هیچ وجه توجیهی برای آپارتاید نیست، اما توضیح می‌دهد که مردم در آن زمان چگونه فکر می‌کردند.

قوانین آپارتاید

قوانین متعددی در ایجاد حکومت آپارتاید به تصویب رسید. در اینجا به چند مورد از اساسی‌ترین قوانین آپارتاید اشاره می‌کنیم:

قانون ثبت جمعیت، ۱۹۵۰ این قانون خواستار ثبت افراد بر اساس گروه نژادی آن‌ها بود و بدان معنی بود که وزارت امور داخله سوابقی از افراد سفیدپوست، رنگین پوست، سیاه پوست، هندی یا آسیایی داشته‌باشد تا با مردم بر حسب گروه جمعیتی آنها رفتار متفاوتی شود و بنابراین این قانون اساس آپارتاید را تشکیل داد.

قانون مناطق گروهی، ۱۹۵۰ این اقدامی بود که جداسازی فیزیکی بین نژادها را به ویژه در مناطق شهری آغاز کرد. این قانون همچنین خواستار انتقال برخی از گروه‌های مردم به مناطقی شد که برای گروه نژادی خود در نظر گرفته شده بود.

ترویج قانون خودگردانی بانتو، ۱۹۵۹ این قانون بیان داشت که گروه‌های نژادی مختلف باید در مناطق مختلف زندگی کنند. تنها درصد کمی از آفریقای جنوبی برای سیاه پوستان (که اکثریت قریب به اتفاق را تشکیل می‌دادند) باقی مانده بود تا «وطن» خود را تشکیل دهند. این قانون همچنین با انتقال همه سیاه پوستان به خارج از شهر، از شر “نقاط سیاه” در داخل مناطق سفید پوست خلاص شد. سیاه‌پوستان طبق این قانون مجبور به مهاجرت به مناطق دور از شهر شدند. آن‌ها نمی‌توانستند ملک داشته باشند و فقط می‌توانستند زمینی را اجاره کنند، زیرا زمین فقط می‌توانست تحت مالکیت سفیدپوستان باشد. این قانون باعث ناراحتی و رنج بسیاری شد. مردم خانه‌های خود را از دست دادند، از زمین‌هایی که سال‌ها مالک آن بودند نقل مکان کردند و به مناطق توسعه نیافته دور از محل کارشان منتقل شدند.

تفاوت آپارتاید با سیاست جداسازی دولت‌های آفریقای جنوبی

در اصل، آپارتاید تفاوت چندانی با سیاست جداسازی دولت‌های آفریقای جنوبی که قبل از به قدرت رسیدن حزب ملی گرای آفریقایی در سال ۱۹۴۸ وجود داشت، نداشت. تفاوت اصلی این بود که آپارتاید جداسازی را به بخشی از قانون تبدیل کرد و بی رحمانه و به زور مردم را از هم جدا کرد و یک دستگاه دولتی مخوف برای مجازات مخالفان داشت.

دلیل دیگری که باعث شد آپارتاید بسیار بدتر از جداسازی دیده شود، این بود که آپارتاید در دوره‌ای مطرح شد که کشورهای دیگر از سیاست‌های نژادپرستانه دور می شدند. قبل از جنگ جهانی دوم، جهان غرب آنقدرها منتقد تبعیض نژادی نبود و آفریقا در این دوره مستعمره بود. جنگ جهانی دوم مشکلات نژادپرستی را برجسته کرد و باعث شد جهان از چنین سیاست‌هایی رویگردان شود و تقاضاها برای استعمار زدایی بالا رود. در این دوره بود که آفریقای جنوبی سیاست نژادی سفت و سخت‌ آپارتاید را معرفی کرد.

آپارتاید به کجا رسید؟

از قرن هفدهم، در چارچوب استعمار، اروپاییان در آفریقای جنوبی مستقر شدند و در نهایت ریشه‌های اروپایی خود (از هلند، فرانسه و آلمان) را برای ادعای آفریقایی بودن خود کنار گذاشتند. گروه‌های سیاسی با هدف مبارزه با اقتدارگرایی سفیدپوستان و حکومت ظالمانه تأسیس شدند. اما این امر با سرکوب مسلحانه دولت مواجه شد. مجموعه‌ای از بسیج توده‌ای و کمپین‌ها انجام شد و در این مدت، دولت بسیاری از فعالان را دستگیر و محاکمه کرد و تشکیل همه سازمان‌های سیاسی را ممنوع کرد. برخی از مهم‌ترین سازمان های درگیر در مبارزه برای آزادی عبارتند از: کنگره ملی آفریقا (ANC)، کنگره پان آفریقایی (PAC)، حزب آزادی اینکاتا (IFP)، جنبش آگاهی سیاه (BCM) و جبهه متحد دموکراتیک. (UDF). همچنین جنبش‌های مقاومت سازمان‌یافته هندی و رنگین پوست (مانند کنگره هندی ناتال (NIC)، گروه‌های سازمان‌یافته سفیدپوست و گروه‌های مبتنی بر کلیسا (مسیحیان) نیر شکل گرفتند.

در دهه ۱۹۸۰، با افزایش فشارهای داخلی و خارجی برای دولت برای محکوم کردن آپارتاید و هموار کردن راه برای آفریقای جنوبی دموکراتیک غیر نژادی، دولت حتی وحشی‌تر شد تا اینکه پس از سال‌ها انزوا، چاره‌ای جز تسلیم شدن در برابر فشارها نداشت. آپارتاید با انگیزه تبعیض نژادی در آفریقای جنوبی تا زمان ظهور تحریم‌های بین المللی که توسط شورای امنیت سازمان ملل (مانند تحریم‌های الزام آور فروش سلاح) یا قطع روابط دیپلماتیک اعمال شد و جنبش علیه آپارتاید به رهبری نلسون ماندلا در دهه ۱۹۹۰، ادامه یافت. در سال ۱۹۹۴، پس از آزادی زندانیان سیاسی و ایجاد آزادی تشکل، آفریقای جنوبی دموکراسی مبتنی بر قانون اساسی مبتنی بر غیرنژادگرایی را آغاز کرد.

آیا همینک آپارتاید ادامه دارد؟

علی رغم جنبش علیه آپارتاید، آپارتاید یک رژیم منسوخ تلقی نمی‌شود: چندین سازمان حقوق بشر تاکید کردند که رژیم‌ها و سیاست‌های آپارتاید در حال حاضر در مناطق خاصی از جهان به حیات خود ادامه می‌دهند. سازمان عفو بین‌الملل گزارش داده است که مقامات رژیم صهیونیستی با ممنوع کردن فلسطینی‌ها از ورود به برخی مناطق از طریق ایست‌های بازرسی نظامی، موانع و حصارها و کنترل تردد فلسطینی‌ها در داخل سرزمین‌های اشغالی فلسطین و محدود کردن سفرهای ملی و بین‌المللی آنها، رژیم آپارتاید را تحمیل می‌کنند.

بیشتر بخوانید: لیست القاب کشورهای جهان | کشورها به چه چیزی معروفند؟

لطفا نظرات و پیشنهادات خود را در انتهای همین مطلب با ما و کاربران محترم سایت ستاره به اشتراک بگذارید.