بعضی از ما فکر می کنیم همه گیاهان شبیه هم هستند و نمی توانند در آب های شور یا نسبتا شور رشد کرده و به حیات خود ادامه دهند. اما جالب است بدانید برخی از گیاهان نه تنها سازگاری زیادی با آب شور دارند، بلکه برای رشد خود به آب شور نیاز دارند.

این گیاهان که به گیاهان شورپسند یا نمک دوست مشهور هستند نقش کلیدی در حفظ تعادل اکوسیستم های منحصر به فرد دارند. این گیاهان با تثبیت خاک، جلوگیری از فرسایش و ایجاد زیستگاه برای جانوران مختلف، به حفظ سلامت و پویایی این اکوسیستم های شکننده کمک می کنند. در این نوشته از مجله ستاره در مورد گیاهانی که می توانند در آب شور یا نسبتا شور زندگی و رشد کنند بیشتر می خوانید.

چه گیاهانی می توانند در آب شور یا نسبتا شور رشد کنند؟

گیاهان شورپسند تنوع بسیار بالایی دارند و به دلیل سازگاری زیاد با نمک و آب شور می توان از آن ها برای مهار بیابان ها استفاده کرده و حتی آن ها را با آب شور دریا آبیاری کرد. بعضی از این گیاهان در آب دریاها، برخی در تالاب ها و برخی دیگر در بیابان ها رشد می کنند. گیاهان نمک دوست را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:

فیتوپلانکتون: این موجودات دریایی میکروسکوپی پایه و اساس زنجیره غذایی اقیانوس ها هستند. آنها آزادانه در آب های سطحی شناور هستند و از نور خورشید و مواد مغذی برای فتوسنتز استفاده می کنند. فیتوپلانکتون نقش حیاتی در تولید اکسیژن و حمایت از حیات دریایی دارد. اما همزمان با افزایش گرمای کره زمین و گرم شدن آب‌ها تعداد زیادی از پلانگتون‌ها از بین رفته اند. مرگ فیتوپلانگتون ها باعث تجمع حجم زیادی از جنازه آن‌ها در آب و تولید مقادیر قابل توجهی از گاز دی اکسید کربن می‌شود که می‌تواند آینده کره زمین را تهدید کند.

هالوفیت ها: هالوفیت ها با نام مستعار گیاهان نمک دوست، سازگاری های منحصر به فردی با آب شور دارند که به آنها اجازه می دهد نه تنها آب شور را تحمل کنند، بلکه در واقع از آن به نفع خود استفاده کنند. 

از جمله مشهورترین هالوفیت ها که می توانند در آب نسباً شور رشد کنند را در ادامه آورده ایم. 

۱- گیاه کاهویی روشن

این گیاه شورپسند به نور متوسط رو به زیاد احتیاج دارد و تنها بر روی سنگها رشد می کند و در مواقعی روی بستر دریا می روید. نگهداری از این گیاه در آکواریوم های آبشور به نسبت بقیه گیاهان آسانتر است. دمای مورد نیاز برای رشد این گیاه ۲۲ الی ۲۵ درجه سانتی گراد می باشد.

۲- درختان حرا

این درختان هم در آبهای شور و در مکان هایی مانند تالاب و مرداب که میزان کمی آب دارند رشد می‌کنند. درختان حرا دارای ریشه‌های هوایی هستند و می‌توانند اکسیژن مورد نیاز را از خاک یا هوای اطراف بدست بیاورند.

ریشه‌های این گیاه زیبا می‌تواند نمک را در بافت خود ذخیره کند. درختان حرا می توانند آب دریا را تصفیه کنند و به همین دلیل یکی از گیاهان بسیار مفید برای اکوسیستم دریاها هستند. متاسفانه بالا رفتن دمای هوای کره زمین باعث نابودی بسیاری از این گیاهان شده است.

۳- سالیکورنیا

سالیکورنیا گیاهی‌ از تیره اسفناجیان است که در خاک غیر حاصلخیز و صحرا کاشته می شود و حتی با آب شور دریا در کنار هر آب دیگر نیز قابل آبیاری است.

سردهٔ سالیکورنیا در ایران معمولاً در کنار رودخانه‌ها و دریاچه‌های آب شور کناره‌های دریای عمان و خلیج فارس می‌روید.

سالیکورنیا گیاهی شورزی، آبدار و یکساله از خانوادهٔ اسفناجیان می‌باشد. محل رویش طبیعی این گیاه نمک زارها، سواحل دریا، باتلاق‌ها و مرداب‌های شور اروپا، جنوب آسیا، شمال آمریکا و جنوب آفریقا است.

۴- اسفناج باغی

اسفناج باغی گیاهی همیشه‌سبز است. چنانچه بدان توجه کافی شود، می‌تواند در فصل تابستان و پاییز نیز، که بیشتر گیاهان از بین می‌روند، پروتئین زیاد و علوفه آبداری تولید نماید. 

ریشه‌های این گیاه، راست و عمیق است، به گونه‌ای که گاهی نیز به عمق چهار متر می‌رسد. شاخ و برگ این گیاه، با گسترش زیادی که دارد به صورت درختچه‌ای درآمده و مانع جریان آب در آن می‌شود.

چون شاخ و برگ این گیاه زیاد بزرگ می‌شود، به همین جهت بایستی شاخه‌های اضافی جهت تعلیف چیده شوند.

این گیاهان، گیاهی کارآ برای بیابان زدایی می‌باشند. گیاهی است در برابر سرما و گرما مقاوم است و حرارتهای بین ۱۵ تا ۴۰ سانتی‌گراد را تحمل می‌کند و در بیشتر نقاط ایران، به صورت محدود وجود دارد.

۵- گیاه کلپ یا اشنه دریایی

یکی دیگر از گیاهان مشهور آبهای شور کلپ یا اشنه دریایی است که در واقع نوعی جلبک دریایی به حساب می آید. این گیاه در مناطق مختلفی از دنیا وجود دارد، این گیاهان درعمق ۱۵ الی ۴۰ متری از کناره آب وجود دارد و نوعی حالت شناور دارد و قابلیت منحصربفرد آن توانایی زنده ماندن در آب گرم و شور است.