کدام درخت نماد صلح است؟

درخت زیتون یا شاخه زیتون به‌عنوان نماد صلح شناخته می‌شود. قدمت این سمبل به پنج قرن پیش از میلاد مسیح برمی‌گردد و زادگاه آن، یونان باستان است. یکی از دلایلی که درخت زیتون به‌عنوان نماد صلح شناخته می‌شود، این است که درخت زیتون تا هنگامی که میوه دهد، نیازمند زمان و مراقبت نسبتاً طولانی است و این امر، باعث شده تا از زیتون به‌عنوان ثمره‌ای یاد شود که برای حاصل شدنش، آدم‌ها باید صبر و آرامش داشته باشند. امروزه شاخه زیتون در اغلب سازمان‌های مرتبط با صلح، مانند سازمان ملل متحد، شورای جهانی صلح یا یونیسف دیده می‌شود.

زیتون در یونان باستان نماد برکت بود و آن را عاملی می‌دانستند که سبب می‌شد ارواح شیاطین از آدمیزاد دور باشد. همچنین زیتون یکی از شناسه‌های ایرنه (Eirene)، الهه صلح در یونان باستان است. در اساطیر یونانی هم شخصیتی به‌نام آتنا وجود دارد که به‌عنوان خدای خرد شناخته می‌شود. براساس روایات، آتنا درخت زیتون را به مردم آتن هدیه می‌دهد و مردم آتن هم برای تشکر از او، نام شهرشان را آتن می‌گذارند.

زیتون در مذهب‌های مختلف

در نظر یهودیان، زیتون علاوه بر نشانه صلح، نماد روشنایی و نور هم هست و در مراسم‌­های مذهبی این قوم، مستقیما حضور دارد. به عنوان مثال، معجزه حنوکا و سوختن روغن زیتون به مدت هشت شبانه‌­روز، سببی برای جشن هشت روزه حنوکاست. حنوکا یادآور یکی از معجزات در تاریخ یهود است. بر پایه این روایت، تنها چراغ باقی مانده در نیایشگاه مکابیون در زمان جنگ با یونانیان، در حالیکه تنها برای یک روز روغن (زیتون) داشته، به مدت هشت روز، روشن می‌ماند.

همچنین در قدیم، هنگام اجرای مراسم شَبّات (داخل شدن به روز شنبه، هفتمین روز آفرینش)، داخل چراغ­‌ها روغن زیتون می­‌سوزاندند و در جشن درختان، برای زیتون دعا کرده و خواستار برکت کشت خود می‌شدند. فلسفه کلی مراسم ایلانوت (جشن درختان)، برکت دادن محصولات درختی و زمینی است و با گفتن براخا (دعا) همگی برای پرثمر شدن درختان در سال آینده دعا می‌کردند.

از جمله میوه‌­هایی که در این جشن روی آن دعا خوانده و مصرف می‌شود، زیتون است. روغن زیتون سوختی است که در شمعدان هفت شاخه یا همان منوره می‌­ریزند و آن را تجلی برکت الهی می­‌دانند. منوره، شمعدان مقدس یهودیان است که در پرستشگاه مقدس اورشلیم استفاده می‌شد. برخی از مفسران یهودی، آن را نماد بوته سوزانی دانسته‌اند که موسی (ع) به واسطه آن با خدا سخن گفته است.

در دین اسلام، و در کتاب قرآن، زیتون شش بار در آیات مختلف، چه به تنهایی، در کنار سایر میوه‌­ها، و بصورت غیرمستقیم اسم آورده شده است. خداوند حتی به آن سوگند خورده و بعد از آن به طور سینا، وادی­‌ای که موسی (ع) با خداوند ملاقات کرد اشاره دارد. امری که از نظر مفسران دینی، قداست مکه و قبله اول مسلمانان (اورشلیم- منطقه‌ای برابر با لبنان، سوریه و فلسطین امروزی) را نشان می­‌دهد:

«به انجیر و زیتون سوگند، سوگند به طور مبارک و سوگند به این شهر ایمن که ما آدمى را در نیکوترین اعتدال بیافریدیم» (سوره تین، آیات ۴-۲). میوه­‌ای که علیرغم نامگذاری علمی به صورت Olea Europaea میوه­‌ای اروپایی نیست، بلکه زادگاه آن در شمال جزیره‌العرب فعلی یا فنیقیه قدیم بوده و در شرق و غرب جهان پراکنده شده است.

نماد گل خشخاش سفید

اگر سفید را رنگ صلح، کبوتر را حیوان صلح و زیتون را میوه صلح بدانیم، شکوفه خشخاش سفید (White Poppy) هم گل صلح است. در سال ۱۹۳۳، زمانی که ترس بسیار از جنگ، بر اروپا غالب شده بود، حزبی از زنان صلح‌طلب و ضدجنگ شروع به توزیع گل خشخاش سفید در مزار کشتگان جنگ جهانی اول کردند؛ آن‌ هم زمانی که لژیون سلطنتی انگلیس آماده بزرگداشت این شهدا با گل‌های‌ خشخاش قرمز بود. این فرقه مشکلی با خشخاش‌های قرمزرنگ نداشتند و جایگزین کردن آن به این دلیل بود که خشخاش‌های سفید می‌تواند نمادی برای صلح و نبود خون‌ریزی باشد.

در سال ۱۹۳۳ اتحادیه تازه‌تأسیس تعهد به صلح (PPU) که بزرگ‌ترین سازمان صلح‌جوی بریتانیا در زمان جنگ‌ محسوب می‌شد، به این جنبش پیوست و با پخش دسته‌گل‌های خشخاش سفید، آن را به‌عنوان تعهد به صلح و جلوگیری از رخداد جنگ، نماد صلح دانست. در واقع اتحادیه تعهد به صلح در سال ۱۹۳۳، پخش گل‌های خشخاش سفید را به عنوان نمادی برای یادبود شهیدان جنگی بدون هیچ‌گونه تشریفات نظامی معرفی کرد.