از زمانی که انسان نخستین بار بر روی زمین قدم گذاشت، کنجکاوی و میل به آموختن او را بر آن داشت تا به دنیای اطرافش معنا ببخشد. آموزش، ریشه در اعماق تاریخ بشر دارد و همواره به عنوان عاملی کلیدی در شکل‌گیری تمدن‌ها و پیشرفت جوامع ایفای نقش کرده است. از انتقال تجربیات شکار و جمع‌آوری غذا در جوامع اولیه تا پیچیده‌ترین مفاهیم علمی و فلسفی در عصر حاضر، آموزش همواره در حال تحول و تکامل بوده است .در این سفر تاریخی، از مدارس فلسفه در یونان باستان تا دانشگاه‌های بزرگ امروزی، شاهد دگرگونی‌های شگفت‌انگیزی در روش‌ها و محتوای آموزش هستیم. در این مطلب با ما همراه باشید تا به اعماق تاریخ آموزش سفر کنیم و به پرسش‌های مختلف در این حوزه پاسخ دهیم. سوالاتی مثل این که چگونه آموزش از یک نیاز اولیه برای بقا، به ابزاری قدرتمند برای پیشرفت و توسعه جوامع تبدیل شد؟ یا اینکه انواع پلتفرم برگزاری کلاس آنلاین در آموزش مدرن چه تغییراتی ایجاد کردند؟

آموزش چیست؟

آموزش به معنای فرایند انتقال دانش، مهارت‌ها، ارزش‌ها، باورها و عادات از فردی به فرد دیگر یا از نسلی به نسل دیگر، با روش‌ها و رویکردهای مختلف است. آموزش، از همان ابتدای شکل‌گیری جوامع انسانی، به عنوان یک نیاز اساسی شناخته شده است. انسان‌ها از طریق آموزش، نه تنها دانش و مهارت‌های لازم برای بقاء را کسب می‌کردند، بلکه به درک عمیق‌تری از جهان پیرامون خود می‌رسیدند. با گذشت زمان و پیچیده‌تر شدن جوامع، روش‌های آموزش نیز تکامل یافتند. از آموزش‌های شفاهی و عملی در جوامع اولیه، به تدریج روش‌های نوشتاری و سیستماتیک‌ آموزش به وجود آمد. اختراع خط و ابداع ابزارهای نوشتاری، انقلابی در حوزه آموزش ایجاد کرد و امکان ثبت و انتقال دانش به نسل‌های آینده را فراهم ساخت.

در طول تاریخ، آموزش همواره با تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی در ارتباط بوده است. انقلاب‌های صنعتی و علمی، نیاز به نیروی کار ماهر و متخصص را افزایش داد و در نتیجه سیستم‌های آموزشی رسمی‌تری شکل گرفتند. امروزه، با گسترش فناوری اطلاعات و ارتباطات، آموزش به صورت مجازی و آنلاین نیز در دسترس قرار گرفته است. این تحولات، مرزهای آموزش را گسترش داده و امکان یادگیری مادام‌العمر را برای همه فراهم ساخته است. حالا آموزش، نه تنها به عنوان یک ابزار برای کسب دانش و مهارت، بلکه به عنوان یک حق اساسی برای همه انسان‌ها شناخته می‌شود.

تاریخچه آموزش

تمدن در خاورمیانه، در بین رودهای دجله و فرات و در مصر، حدود ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد شروع شد. در این شرایط انتقال فرهنگ در این جوامع پیچیده، «نوشتن» را ضروری کرد که لازمه آن نیز آموزش و گسترش آن بود. آموزش و تمدن، دو پدیده‌ای هستند که به شدت به هم وابسته‌اند و بر یکدیگر تأثیر متقابل می‌گذارند. می‌توان گفت که آموزش، نیروی محرکه تمدن و تمدن نیز بستری است که در آن آموزش شکوفا می‌شود. آموزش در این تمدن‌های اولیه، نه تنها برای انتقال دانش‌های فنی و حرفه‌ای، بلکه برای حفظ و انتقال میراث فرهنگی، آداب و رسوم و باورهای دینی نیز ضروری بود.

با پیدایش شهرهای بزرگ و پیچیده‌تر شدن ساختار اجتماعی، نیاز به آموزش برای اداره اموردولتی، دادرسی، تجارت و سایر فعالیت‌های اجتماعی نیز بیشتر شد. به تدریج، آموزش از خانواده و معابد به سمت نهادهای آموزشی رسمی‌تر مانند مدارس و مکتب‌خانه‌ها سوق پیدا کرد. این روند، به گسترش دانش و آگاهی در جامعه کمک کرد و به ایجاد طبقه اجتماعی جدیدی از روشنفکران و دانشمندان منجر شد که نقش مهمی در شکل‌گیری تمدن‌های باستانی ایفا می‌کردند.

ریشه‌های آموزش در ایران باستان

در ایران نیز با شکل‌گیری جوامع اولیه و پیچیده‌تر شدن امور زندگی، نیاز به انتقال دانش و مهارت‌ها به نسل‌های بعد احساس شد. خانواده‌ها اولین مراکز آموزشی بودند و کودکان از پدران و مادران خود مهارت‌های اولیه زندگی مانند شکار، کشاورزی و صنایع دستی را می‌آموختند. تاریخچه آموزش در ایران، با گسترش تمدن‌ها، آموزش به صورت رسمی‌تر و سازمان‌یافته‌تر شکل گرفت. در میان تمدن‌های باستانی ایران، هخامنشیان اولین کسانی بودند که به آموزش به صورت سیستماتیک اهمیت دادند. آن‌ها برای اداره امپراتوری پهناور خود به کارمندان و مدیرانی کارآمد نیاز داشتند. از این رو، آموزش در دربار هخامنشی به ویژه برای شاهزادگان و اشراف‌زادگان اهمیت بسیاری داشت. آموزش‌های دینی، اخلاقی، نظامی و مدیریتی در کاخ‌ها و مراکز آموزشی ویژه برگزار می‌شد. در همین راستا، پیدایش خط میخی و گسترش نگارش، امکان ثبت دانش و انتقال آن را به صورت مکتوب فراهم کرد.

با گذشت زمان و شکل‌گیری تمدن‌های بعدی مانند اشکانیان و ساسانیان، آموزش در ایران فراگیر شد. در دوران ساسانیان، دانشگاه جندی‌شاپور به‌عنوان یکی از معتبرترین مراکز علمی جهان باستان به شهرت رسید. در این دانشگاه، علاوه بر علوم دینی، پزشکی، فلسفه و نجوم نیز تدریس می‌شد. تأسیس کتابخانه‌ها و مدارس در شهرهای مختلف نشان از اهمیت آموزش در جامعه آن زمان دارد.

آموزش مدرن در ایران

با تأسیس دارالفنون در ایران، تحولی عظیم در نظام آموزشی کشور ایجاد شد. این مدرسه که به ابتکار امیرکبیر تأسیس شد، به عنوان نخستین مؤسسه آموزش عالی مدرن در ایران شناخته می‌شود. دارالفنون به آموزش علوم و فنون جدید مانند ریاضیات، فیزیک، شیمی و مهندسی و تربیت نیروهای متخصص و کارآمد برای خدمت در دستگاه دولتی نیز می‌پرداخت. با تأسیس دارالفنون، آموزش از حالت سنتی و محدود به حوزه‌های دینی و ادبی خارج شد و به سمت آموزش‌های مدرن و کاربردی گرایش پیدا کرد. این مدرسه به عنوان الگویی برای سایر مدارس و دانشگاه‌های ایران قرار گرفت و نقش مهمی در توسعه علمی و فرهنگی کشور ایفا کرد. تأسیس دارالفنون نقطه عطفی در تاریخ آموزش ایران بود و آغازگر دوره‌ای جدید از آموزش مدرن و علمی در کشور محسوب می‌شود!

آموزش از راه دور و آنلاین

بعد از چند دهه اخیر و شکل‌گیری مدارس، موسسات و دانشگاه‌ها حضوری، پلتفرم‌های آموزشی آنلاین و از راه دور در سال‌های اخیر تحولی شگرف در نظام آموزش ایجاد کرده‌اند. این پلتفرم‌ها با ارائه محتوای آموزشی متنوع، انعطاف‌پذیری در زمان و مکان یادگیری و امکان تعامل با مدرسان و هم‌کلاسی‌ها، دسترسی به آموزش را برای افراد در سراسر جهان به فرآیندی آسان‌تر از همیشه تبدیل کرده است. با استفاده از این پلتفرم‌ها، دانش‌آموزان و دانشجویان می‌توانند در هر زمان و مکانی که بخواهند با سرعت و شیوه دلخواه مشغول یادگیری شوند. این پلتفرم‌ها امکان شخصی‌سازی آموزش را فراهم کرده و به دانش‌آموزان اجازه می‌دهند بر اساس نیازها و علایق خود به یادگیری بپردازند. در حال حاضر و در نتیجه این تحولات، آموزش از حالت سنتی و کلاسیک خارج شده و به سمت آموزش مشارکتی، تعاملی و مبتنی بر فناوری حرکت کرده است.

در پایان

سیر تکامل آموزش در ایران و جهان و گسترش برگزاری کلاس‌های آنلاین پیشرفتی فراگیر و غیرقابل انکار در حوزه آموزش است. حالا دیگر با پیشرفت تکنولوژی، روش‌های سنتی آموزش جای خود را به رویدادها، دوره‌ها و کلاس‌ آنلاین داده‌اند. این تحول باعث شده است که آموزش فراگیرتر و انعطاف‌پذیرتر شود و افراد مختلف در هر زمان و مکان به منابع آموزشی دسترسی داشته باشند. در پایان باید گفت گسترش این روش نوین آموزش، گامی بزرگ در جهت دمکراتیزه کردن آموزش و ایجاد فرصت‌های برابر برای همه است!