آیا تاکنون به این فکر کرده‌اید که اگر نظام مالی سنتی فرو بریزد، چه جایگزینی برای حفظ ارزش دارایی‌هایتان وجود خواهد داشت؟ این چالش سال‌ها ذهن نخبگان فناوری و اقتصاد را به خود مشغول کرد تا به خلق مفهومی به نام بیت‌کوین منجر شد. بیت‌کوین تنها یک واحد پول دیجیتال نیست؛ بلکه پاسخی جسورانه به بحران اعتماد به نظام‌های مالی سنتی است. همچنین تلاشی هدفمند برای بازتعریف مفاهیمی چون مالکیت، امنیت و آزادی در عرصه اقتصادی محسوب می‌شود. سوال اینجاست که این انقلاب دیجیتال چگونه شروع شد؟ چه نیازی در شکل‌گیری نخستین ارز جهان نقش داشته است؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها در ادامه با ما همراه باشید.

بحران اقتصادی ۲۰۰۸؛ جرقه‌ای برای تغییر

نظام مالی سنتی سال‌ها بر پایه اعتماد به بانک‌ها، دولت‌ها و نهادهای واسط استوار بود؛ اما بحران اقتصادی ۲۰۰۸ این اعتماد را به‌شدت تضعیف کرد. ورشکستگی بانک‌های بزرگ، سقوط بازار مسکن در آمریکا، افزایش نرخ بیکاری و کمک‌های بی‌سابقه دولت‌ها برای نجات موسسات مالی، همگی باعث شدند تا بسیاری از تحلیل‌گران به دنبال راه حل‌هایی خارج از چارچوب‌های معمول باشند. در چنین فضایی، به یک سیستم پرداخت جدید، شفاف، غیر متمرکز و مقاوم در برابر دست‌کاری نیاز بود. سیستمی که به سیاست‌های پولی دولت‌ها وابسته نباشد و مردم بتوانند به صورت مستقیم و بدون واسطه با یک‌دیگر تبادل ارزش داشته باشند؛ بیت‌کوین دقیقا در پاسخ به این نیاز متولد شد. امروز پلتفرم‌های بسیاری امکان معامله بیت‌کوین را برای کاربران فراهم می‌کنند؛ در این میان پلتفرم bitycle.com با ارائه امکانات مختلف استودیوهای تحلیلی مانند استودیو تکنیکال، On-chain، اقتصاد کلان، Sentiment و … ترید را برای معامله‌گران آسان کرده است.

ساتوشی ناکاموتو؛ خالق مرموز بیت‌کوین

در اواخر سال ۲۰۰۸، هم‌زمان با اوج‌گرفتن بحران مالی جهانی، شخصی یا گروهی با نام مستعار ساتوشی ناکاموتو، مقاله‌ای علمی با عنوان Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System منتشر کرد. این مقاله که در قالب یک وایت‌پیپر ارائه شد، برای نخستین‌بار چارچوب مفهومی و فنی بیت‌کوین را تشریح می‌کرد؛ یک سیستم پرداخت الکترونیکی که امکان تبادل مستقیم و بدون واسطه ارزش را در میان افراد فراهم می‌آورد.

ساتوشی ناکاموتو با تکیه بر مفاهیم پیشین در حوزه رمزنگاری، نظریه بازی‌ها و سیستم‌های غیر متمرکز، توانست قطعات پازلی را که سا‌ل‌ها ذهن نوآوران فناوری را به خود مشغول کرده بود، به‌درستی در کنار هم بچیند. او برای حل چالش دوباره خرج‌کردن که مانعی جدی بر سر راه پول دیجیتال بود، از الگوریتمی به نام اثبات کار استفاده کرد. این الگوریتم به شبکه‌ای متشکل از کاربران مستقل اجازه می‌داد تا در قالب یک دفتر کل عمومی و توزیع‌شده، به نام بلاکچین، تمامی تراکنش‌ها را ثبت و تایید کنند؛ بدون آنکه نیازی به نهاد مرکزی یا واسطه وجود داشته باشد.

نخستین بلاک بیت‌کوین که به بلوک پیدایش یا Genesis Block معروف است، در تاریخ ۳ ژانویه ۲۰۰۹ توسط ساتوشی استخراج شد. با وجود تاثیر عمیق ساتوشی بر شکل‌گیری نخستین رمز ارز جهان، هویت واقعی او همچنان در هاله‌ای از ابهام باقی مانده است. او تا پایان سال ۲۰۱۰ در توسعه نرم‌افزار بیت‌کوین نقش فعالی داشت؛ اما پس‌از آن به تدریج از صحنه خارج شد.

تولد اولین صرافی بیت‌کوین؛ گامی به سوی بازار

با گذشت چند ماه از راه‌اندازی شبکه بیت‌کوین و استخراج بلوک‌های اولیه، نیاز به بستری برای خریدوفروش این دارایی دیجیتال نوظهور پیدا شد. در آن زمان، بیت‌کوین تنها در میان گروه کوچکی از علاقه‌مندان به رمزنگاری دست به دست شده و معاملات اغلب به صورت مستقیم و شخصی انجام می‌گرفت؛ اما نبود یک پلتفرم رسمی برای تبادل بیت‌کوین با ارزهای رایج، مانعی جدی برای رشد و پذیرش گسترده‌تر آن شده بود. بر این اساس بیت‌کوین مارکت به عنوان اولین صرافی بیت‌کوین در فوریه ۲۰۱۰ شروع به کار کرد.

این صرافی توسط کاربری با نام مستعار dwdollar در انجمن Bitcointalk معرفی شد. هدف اصلی از راه‌اندازی BitcoinMarket.com، تبدیل بیت‌کوین به یک دارایی با قیمت بازاری و فراهم‌آوردن امکان خرید و فروش آن به شیوه‌ای مشابه بازارهای مالی سنتی بود. بیت‌کوین مارکت کار خود را با قیمت هر بیت‌کوین معادل ۰.۰۰۳ دلار آمریکا شروع کرد. در این مقطع، تعیین ارزش بیت‌کوین کار آسانی نبود؛ چراکه این دارایی دیجیتال هنوز کاربرد مشخص اقتصادی نداشت و عمدتا در میان توسعه‌کنندگان، فعالان حوزه رمزنگاری و افرادی که به آینده سیستم‌های مالی غیر متمرکز باور داشتند، مبادله می‌شد.

نخستین حمله سایبری و هک بیت‌کوین؛ آزمونی برای امنیت شبکه

در سال‌های ابتدایی، بیت‌کوین به دلیل نوپابودن فناوری بلاک‌چین و کمبود تجربه عملی درباره نحوه دفاع در برابر تهدیدات سایبری، سیستم در برابر حملات و اشکالات فنی آسیب‌پذیر بود. مهم‌ترین حادثه، رویدادی که به عنوان اولین آسیب جدی به پروتکل این شبکه در تاریخچه بیت‌کوین به ثبت رسید. در حمله فوریه ۲۰۱۰، یک مهاجم با سوء استفاده از یک باگ در کد بیت‌کوین، توانست بیش‌از ۱۸۴ میلیارد واحد بیت‌کوین ایجاد کند. توسعه‌دهندگان توانستند در کمتر از یک ساعت، به‌روزرسانی نرم‌افزار بیت‌کوین را منتشر کنند و با برطرف‌کردن آسیب‌پذیری، شبکه را به حالت قبل بازگرداند. با انجام یک هاردفورک اضطراری، بلاک مخرب و تمام تراکنش‌های مرتبط با آن از تاریخچه بلاک‌چین حذف شد.

نخستین کیف پول بیت‌کوین؛ ابزاری برای ذخیره و انتقال ارز دیجیتال

در ابتدا پیدایش بیت‌کوین، مفهوم کیف پول دیجیتال هنوز به‌طور کامل شکل نگرفته بود و استفاده از نرم‌افزار Bitcoin Core به عنوان تنها روش برای ذخیره‌سازی و مدیریت بیت‌کوین‌ها ارائه شد. این نرم‌افزار نه‌تنها به عنوان یک کیف پول دیجیتال عمل می‌کرد، بلکه امکان اتصال به شبکه بیت‌کوین و استخراج یا انجام تراکنش‌ها را به کاربران می‌داد. Bitcoin Core اولین کیف پول رسمی بیت‌کوین بود که توسط ساتوشی ناکاموتو و دیگر توسعه‌دهندگان اولیه طراحی و منتشر شد. این نرم‌افزار به کاربران اجازه داد تا کلیدهای خصوصی خود را ذخیره کنند و بیت‌کوین‌های خود را از یک آدرس به آدرس دیگر ارسال یا دریافت کنند. در آن زمان، پروسه ایجاد کیف پول به اندازه امروز پیچیده نبود و بیشتر از طریق نصب و راه‌اندازی ساده نرم‌افزار، امکان ایجاد کیف پول وجود داشت.

با رشد سریع شبکه بیت‌کوین و افزایش تقاضا برای این ارز دیجیتال، توسعه‌دهندگان به سرعت شروع به بهبود کیف پول‌ها کردند. به همین دلیل، نسخه‌های بعدی کیف پول‌ها با ویژگی‌های امنیتی بیشتر و رابط کاربری بهینه‌تر عرضه شدند. برخی از این ویژگی‌ها شامل پشتیبانی از چند امضا برای امنیت بیشتر و کیف پول‌های تحت وب بود که امکان استفاده آسان از کیف پول را بدون نیاز به دانلود کل بلاک‌چین برای کاربران فراهم می‌کرد. امروزه کیف پول‌های بیت‌کوین در اشکال مختلف و با ویژگی‌های گوناگون در دسترس کاربران قرار دارند. برخی از معروف‌ترین کیف پول‌های حال حاضر، شامل Coinbase, Electrum, Trezor و Ledger هستند که علاوه‌بر ویژگی‌های امنیتی پیشرفته، قابلیت‌های متنوعی برای استفاده راحت کاربران ارائه می‌دهند.

اولین حباب قیمتی بیت‌کوین؛ جهشی ناگهانی

 در سال‌های ابتدایی بیت‌کوین ارزش مالی مشخصی نداشت و بیشتر به عنوان یک آزمایش فناورانه بین برنامه‌نویسان و علاقه‌مندان به رمزنگاری رد و بدل شد؛ اما نخستین جهش قیمتی بیت‌کوین در سال ۲۰۱۰ اتفاق افتاد؛ جایی که بیت‌کوین برای اولین‌بار در مقابل دلار آمریکا قیمت‌گذاری شد. در فوریه ۲۰۱۰ اولین صرافی به نام BitcoinMarket.com راه‌اندازی شد و امکان خرید و فروش این رمز ارز را با دلار آمریکا فراهم کرد. در آغاز هر بیت‌کوین تنها چند سنت قیمت داشت؛ اما با خرید و فروش آن در بازارهای کوچک، جرقه افزایش تقاضا زده شد. تا ژوئن ۲۰۱۱، قیمت بیت‌کوین از چند سنت به حدود ۳۱ دلار رسید؛ این افزایش خیره‌کننده توجه طیف وسیعی از علاقه‌مندان به فناوری، سرمایه‌گذاران ریسک‌پذیر و رسانه‌ها را به خود جلب کرد.

با رسیدن قیمت بیت‌کوین به ۳۱ دلار، فشار فروش از سوی دارندگان اولیه افزایش یافت و در مقابل، خریداران تازه‌وارد که با هدف سودگیری وارد شده بودند، دچار وحشت شدند. در نتیجه قیمت بیت‌کوین به شدت سقوط کرد و طی چند ماه به حدود ۲ دلار رسید. این افت بیش‌از ۹۰ درصدی، نخستین تجربه تلخ حباب قیمتی در تاریخ بیت‌کوین بود. بسیاری از سرمایه‌گذاران اولیه بیت‌کوین دچار زیان شده و برای مدتی از بازار فاصله گرفتند. در مقابل گروهی از توسعه‌دهندگان و کاربران واقعی که به آینده بیت‌کوین ایمان داشتند، همچنان به بهبود شبکه، توسعه کیف پول‌ها و ارتقا امنیت ادامه دادند. این سقوط به نوعی نقش پالاینده داشت؛ افرادی که تنها به دلیل سود کوتاه‌مدت وارد شده بودند، بازار را ترک کردند و بیت‌کوین وارد دوره‌ای از رشد تدریجی و بلوغ شد.

اولین تراکنش‌ها و کاربردها

اگرچه بیت‌کوین به‌عنوان یک ایده انقلابی در سال ۲۰۰۹ متولد شد؛ اما تنها در میان تعداد محدودی از توسعه‌دهندگان، فعالان حوزه رمزنگاری و علاقه‌مندان به فناوری شناخته شده بود. در ماه‌های نخست، بیت‌کوین بیشتر به عنوان یک پروژه آزمایشی و تحقیقاتی تلقی می‌شد و ارزش اقتصادی ملموسی در دنیا واقعی نداشت. کاربران اولیه، بیت‌کوین را بین یک‌دیگر جابه‌جا می‌کردند تا عملکرد شبکه را آزمایش کنند.

نقطه عطفی که بیت‌کوین را از دنیا نظری به عرصه تعاملات واقعی وارد کرد، به تاریخ ۲۲ مه ۲۰۱۰ برمی‌گردد؛ روزی که یکی از کاربران انجمن Bitcointalk به نام لازلو هانیج موفق شد دو عدد پیتزا را در ازای ۱۰۰۰۰ بیت‌کوین از یک داوطلب دیگر خریداری کند. اگرچه این تراکنش بسیار معمولی به نظر می‌رسید؛ نخستین مورد ثبت‌شده استفاده از بیت‌کوین برای خرید کالا فیزیکی محسوب می‌شود. این رویداد مهم در تقویم علاقه‌مندان به رمز ارزها با عنوان Bitcoin Pizza Day ثبت و ماندگار شد.

بعد از این اتفاق، پذیرش بیت‌کوین به‌آرامی در دنیا واقعی آغاز شد. برخی از فروشندگان آنلاین، وب‌سایت‌های کوچک و بعدتر فروشگاه‌هایی در سطح بین‌المللی، بیت‌کوین را به عنوان روش پرداخت پذیرفتند. از سوی دیگر، صرافی‌های اولیه رمز ارزی نیز شکل گرفتند تا امکان خرید و فروش بیت‌کوین با ارزهای فیات مانند دلار و یورو را بدهند. شکل‌گیری این زیرساخت‌ها، به افزایش علاقه عمومی و رشد تدریجی اکوسیستم بیت‌کوین منجر شد.

گسترش پذیرش، نوسانات قیمتی و توجه جهانی

با گذر زمان و پس از تجربه نخستین تراکنش‌ها، بیت‌کوین به تدریج از یک پروژه تخصصی در جمع علاقه‌مندان فناوری به موضوعی با اهمیت جهانی تبدیل شد. پذیرش این رمز ارز نه‌تنها در میان افراد مستقل، بلکه در میان کسب‌وکارها، فروشگاه‌های آنلاین و حتی برخی موسسات مالی نیز گسترش یافت. شرکت‌هایی در حوزه‌های مختلف، از خدمات فناوری اطلاعات گرفته تا فروش کالا و ارائه خدمات سفر، بیت‌کوین را به عنوان یک روش پرداخت معتبر پذیرفتند. این روند باعث شد که بیت‌کوین از حالت آزمایشی خارج‌شده و به ابزاری واقعی برای تبادل ارزش در دنیا اقتصادی دیجیتال تبدیل شود.

بااین‌حال مسیر پذیرش بیت‌کوین بدون چالش نبود؛ یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های بیت‌کوین که همواره مورد توجه تحلیل‌گران و سرمایه‌گذاران قرار گرفته، نوسانات شدید قیمتی آن است. قیمت بیت‌کوین در طول عمر خود شاهد فراز و فرودهای چشمگیری بوده؛ به‌گونه‌ای که گاهی در بازارهای کوتاه‌مدت، ارزش آن چند برابر افزایش یا به‌شدت کاهش یافته است. این نوسانات تحت تاثیر اخبار مثبت و منفی درباره آینده ارزهای دیجیتال، قوانین و مقررات تازه وضع‌شده در کشورهای مختلف و هیجانات سرمایه‌گذاران خرد و نهادی قرار داشت.

اگرچه نوسانات قیمتی بیت‌کوین در ابتدا باعث نگرانی بسیاری از تحلیل‌گران شد؛ اما به مرور زمان طیف وسیع‌تری از سرمایه‌گذاران را جذب کرد. برخی این نوسانات را فرصتی برای کسب سودهای کلان می‌دانستند و برخی دیگر، با نگاه بلندمدت‌تر، بیت‌کوین را به عنوان ابزاری برای تنوع‌بخشی به سبد سرمایه‌گذاری خود در نظر می‌گرفتند. هم‌زمان با گسترش بیت‌کوین و افزایش ارزش بازار آن، توجه به این پدیده نوظهور نیز شدت یافت. رسانه‌های بزرگ اقتصادی، موسسات تحقیقات مالی و دولت‌ها شروع به تحلیل و ارزیابی نقش بیت‌کوین در اقتصاد جهانی کردند. برخی بیت‌کوین را تهدیدی برای نظام‌های مالی سنتی می‌دانستند و عده‌ای آن را به عنوان یک نوآوری ارزشمند پذیرفتند که فرصت‌هایی تازه در زمینه بانک‌داری باز، انتقال بین‌المللی و حتی حمایت از آزادی‌های مالی در کشورهایی با اقتصادهای ناپایدار ایجاد می‌کند.

بیت‌کوین؛ دعوتی برای ساختن آینده

از بحران بزرگ ۲۰۰۸ تا امروز، بیت‌کوین مسیر طولانی و پرماجرایی را پیمود. مسیری پر از تردید، امید و نوآوری؛ اما این تنها آغاز داستان است. امروز پس‌از سال‌ها رشد، آزمون و خطا بیت‌کوین ثابت کرده که ایده‌ای گذرا یا یک موج موقت نبوده؛ بلکه آغازگر یک تحول جهانی است. حالا اگر می‌خواهید درک عمیق‌تری از دنیا نویت اقتصاد دیجیتال داشته باشید، با کمک بایتیکل می‌توانید درباره بیت‌کوین و فناوری‌های مرتبط آن بیشتر بیاموزید و سهم خود را در این انقلاب مالی به دست آورید.