در یکی از مهم‌ترین پرونده‌های ضدانحصار در حوزه فناوری مالی ایران، شورای رقابت رأی خود را به نفع شرکت‌های ازکی‌وام و دیجی‌پی صادر کرد و اسنپ‌پی را به دلیل استفاده از شروط ضدرقابتی در قراردادهای خرید اقساطی کوتاه‌مدت، محکوم نمود. این رأی پس از بررسی دقیق شکایت دو رقیب و طی جلسات کارشناسی متعدد صادر شده و می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی بر ساختار رقابتی بازار BNPL در کشور بگذارد.
اسنپ‌پی چه کار کرده بود؟
بر اساس مستندات ارائه شده به شورای رقابت، شرکت «توسعه اطلس تجارت نوین دیبا» (مالک اسنپ‌پی) با گنجاندن قیود محدود کننده در قراردادهای خود با فروشگاه‌ها، عملاً امکان همکاری هم‌زمان این فروشگاه‌ها با دیگر ارائه‌دهندگان خدمات خرید اقساطی چندقسطه را سلب کرده بود. این شروط موجب می‌شد تا رقبا عملاً از چرخه رقابت خارج شوند و فروشگاه‌ها تنها یک گزینه داشته باشند: اسنپ‌پی.
شاکیان این پرونده، یعنی افرا سرمایه دیجیتال (مالک ازکی‌وام) و نوآوران پرداخت مجازی ایرانیان (دیجی‌پی) با ارائه اسناد رسمی اعلام کردند که این نوع قراردادها مصداق بارز رفتار انحصارگرایانه است و به‌شدت به رقابت در بازار لطمه می‌زند.
رأی قاطع شورای رقابت: حذف فوری شروط انحصاری
شورای رقابت پس از بررسی‌های کارشناسی و جلسات استماع با حضور طرفین، رأی داد که:
«اسنپ‌پی موظف است کلیه شروط و قیود محدودکننده برای همکاری با رقبا را از قراردادهای جاری حذف کرده و در قراردادهای آتی نیز از درج این موارد خودداری کند.»
این رأی در بستر افزایش حساسیت نهادهای ناظر به رفتارهای ضدرقابتی در بازارهای نوظهور مانند BNPL صادر شده است؛ بازاری که در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشته و بازیگران مختلفی در آن فعالیت می‌کنند.
دومین شکست حقوقی اسنپ در یک هفته
این پرونده در حالی به نتیجه رسیده که هفته گذشته شورای رقابت، شرکت اسنپ‌فود (زیرمجموعه دیگر گروه اسنپ) را نیز به دلیل استفاده از شروط انحصاری در قرارداد با رستوران‌ها محکوم کرده بود. در آن پرونده، شورای رقابت اعلام کرد که اسنپ‌فود از موقعیت مسلط خود برای ممانعت از همکاری رستوران‌ها با سایر پلتفرم‌های سفارش غذا استفاده کرده است.
این دو محکومیت پیاپی نشان می‌دهند که گروه اسنپ تحت نظارت جدی نهادهای قانونی قرار گرفته و اقدامات ضدرقابتی در بازار دیجیتال، دیگر بدون پاسخ نخواهد ماند.
چرا این رأی مهم است؟
-
تثبیت فضای رقابتی در فین‌تک: رأی شورای رقابت راه را برای سایر ارائه‌دهندگان BNPL باز می‌کند تا با شرایط عادلانه‌تری وارد بازار شوند.
-
افزایش شفافیت قراردادهای دیجیتال: فروشگاه‌ها و کاربران می‌توانند با آگاهی بیشتر، از خدمات متنوع‌تری استفاده کنند.
-
الگوسازی برای سایر بازارها: احتمال ورود شورای رقابت به حوزه‌های مشابه مانند لجستیک، حمل‌ونقل هوشمند، خدمات اشتراکی و رمزارزها نیز وجود دارد.
نگاه به آینده
بازار خرید اقساطی دیجیتال یکی از سریع‌ترین رشدها را در میان زیرمجموعه‌های فین‌تک تجربه می‌کند. رقابت سالم در این بازار نه‌تنها به نفع شرکت‌ها، بلکه به نفع کاربران نهایی و اقتصاد کشور خواهد بود. رأی اخیر می‌تواند نقطه عطفی در جلوگیری از انباشت قدرت در دست یک یا چند بازیگر بزرگ باشد.
جمع‌بندی
محکومیت اسنپ‌پی و پیش‌تر، اسنپ‌فود، پیامی روشن برای اکوسیستم دیجیتال ایران است: قراردادهای ضدرقابتی دیگر بی‌پاسخ نمی‌مانند. با رشد اقتصاد دیجیتال، نظارت و قانون‌گذاری نیز باید هوشمندتر، دقیق‌تر و فعال‌تر عمل کند. شورای رقابت با ورود جدی به این حوزه، تلاش دارد تا مسیر توسعه سالم فناوری در ایران را هموارتر کند.
source