1
در سال ۲۰۱۸، یک تهدید پنهان که هر روز با آن روبرو هستیم – مواد شیمیایی پلاستیکی – احتمالاً نقش مهمی در بیش از ۳۵۶ هزار مورد مرگ ناشی از بیماری‌های قلبی ایفا کرده است. برخلاف عوامل بیماری‌زا یا سموم پر سروصدا، این خطر از استفاده روزمره پلاستیک ناشی می‌شود.
این تهدید به طور خاص به ماده‌ای به نام «دی-۲-اتیل‌هگزیل فتالات» یا DEHP مربوط می‌شود؛ ترکیبی شیمیایی که در طیف وسیعی از محصولات مانند ظروف نگهداری غذا، کیسه‌های تزریقی، کفپوش‌ها و لفاف‌های پلاستیکی استفاده می‌شود. با آنکه بیشتر مردم از این خطر بی‌اطلاع‌اند، جامعه علمی هشدارهای جدی و فوری درباره آن صادر کرده است.
پژوهش جدید؛ زنگ خطری جهانی برای DEHP
یافته‌های کلیدی از پژوهش دانشگاه نیویورک
مطالعه‌ای جدید توسط پژوهشگران مرکز سلامت NYU Langone، با بهره‌گیری از داده‌های جمعیتی و نظرسنجی‌های مرتبط با میزان تماس محیطی، ابعاد گسترده تأثیر DEHP را روشن کرده است.
این پژوهش، مسئله‌ای که پیش‌تر در حوزه سم‌شناسی صرفاً به‌عنوان نگرانی زیست‌محیطی مطرح بود، به‌صورت هزینه‌ای انسانی و ملموس ارائه می‌دهد.
چگونه مواد شیمیایی پلاستیکی به قلب آسیب می‌زنند
ورود تدریجی فتالات‌ها به بدن
DEHP و فتالات‌های مشابه برای انعطاف‌پذیر و بادوام‌کردن پلاستیک‌ها استفاده می‌شوند. این مواد به مرور زمان از محصولات جدا می‌شوند و از راه غذا، آب و حتی هوا وارد بدن انسان می‌گردند.
تأثیر متابولیت‌های سمی در بدن
پس از ورود به بدن، DEHP به متابولیت‌هایی نظیر MEHP، MEHHP، MEOHP و MECPP تجزیه می‌شود. این ترکیبات با سیستم‌های هورمونی، متابولیسم بدن و سلامت قلب و عروق تداخل دارند.
مطالعه انجام‌شده نشان داد که در سال ۲۰۱۸، در میان بزرگسالان ۵۵ تا ۶۴ سال، تماس با DEHP عامل حدود ۱۳٫۵ درصد از مرگ‌های قلبی بوده است؛ رقمی که به معنای میلیون‌ها سال از دست‌رفته از عمر بشر است.
DEHP؛ عامل میلیون‌ها سال عمر از دست‌رفته
برآورد شده که تنها در همان سال، تماس با DEHP باعث از دست‌رفتن بیش از ۱۰٫۴ میلیون سال عمر در سراسر جهان شده است. این آمار دیدگاهی نو درباره ارتباط ما با پلاستیک ارائه می‌دهد – نه فقط به‌عنوان آلاینده، بلکه به‌عنوان عامل مرگ زودرس.
مرگ‌ومیرهای قلبی مرتبط با پلاستیک در آسیا
نابرابری جهانی در میزان تماس با DEHP
از یافته‌های برجسته پژوهش می‌توان به توزیع نابرابر مرگ‌ومیرهای قلبی ناشی از DEHP اشاره کرد. نزدیک به سه‌چهارم این مرگ‌ها در آسیا رخ داده‌اند.
هند با بیش از ۱۰۳ هزار مرگ در صدر قرار دارد، پس از آن چین با بیش از ۶۰ هزار مورد و اندونزی در رتبه سوم قرار گرفته‌اند. علت اصلی این تمرکز، گسترش سریع صنعتی در این کشورها در کنار ضعف در مقررات زیست‌محیطی گزارش شده است.
پرخطرترین مناطق جهان
خاورمیانه و آسیای جنوبی بالاترین سطح تماس با DEHP را نشان می‌دهند؛ در برخی مناطق میزان تماس تا شش برابر بیشتر از اروپا گزارش شده است. این مناطق همچنین بیشترین نرخ مرگ‌های قلبی منتسب به DEHP را داشته‌اند.
«تفاوت آشکاری در توزیع خطرات قلبی ناشی از فتالات‌ها در بخش‌های مختلف جهان وجود دارد.»
– لئوناردو تراسانده، نویسنده ارشد مطالعه
مکانیسم آسیب‌رسانی DEHP به بدن
نقش متابولیت‌ها در التهاب عروقی
DEHP پس از ورود به بدن به موادی تجزیه می‌شود که می‌توانند فرآیندهای قلبی‌عروقی را به‌طور مستقیم تحت تأثیر قرار دهند.
این ترکیبات به‌عنوان آنتی‌آندروژن عمل می‌کنند، متابولیسم چربی و قند را مختل می‌سازند و موجب التهاب در دیواره‌های شریانی می‌شوند؛ عواملی که مستقیماً در بروز سکته، حمله قلبی و آترواسکلروز نقش دارند.
میکروپلاستیک‌ها در بافت‌های انسانی
مطالعات روی بافت‌های انسانی میکروپلاستیک‌هایی را در رگ‌های خونی یافته‌اند که گاه در نزدیکی نواحی ملتهب یا آسیب‌دیده قرار دارند. این کشف احتمال می‌دهد که پلاستیک‌ها نه تنها از طریق ترکیبات شیمیایی، بلکه از طریق تحریک فیزیکی نیز به سیستم قلبی آسیب می‌زنند.
برآورد ریسک جهانی با داده‌های زیستی
پژوهشگران داده‌های تماس با DEHP را از نمونه‌های ادراری جمع‌آوری‌شده در سال ۲۰۰۸ تحلیل کرده و آن‌ها را با داده‌های مرگ‌ومیر سال ۲۰۱۸ تطبیق دادند. مدل‌های معتبر خطر در این تحلیل استفاده شد و نقشه‌ای دقیق از ارتباط میان سطح تماس و مرگ‌های قلبی ارائه گردید.
هزینه‌های نجومی سلامت در اثر پلاستیک
تأثیر اقتصادی جهانی
هزینه اقتصادی ناشی از تماس با DEHP بین ۱۰٫۲ میلیارد دلار تا ۳٫۷۴ تریلیون دلار برآورد شده است. این رقم شامل کاهش بهره‌وری، هزینه‌های درمان و ارزش سال‌های عمر از دست‌رفته می‌شود.
راه‌های مختلف محاسبه خسارت
کشورها روش‌های متفاوتی برای محاسبه دارند؛ برخی بر پایه درآمد، برخی بر اساس ارزش سال‌های از دست‌رفته. با این حال نتیجه یکی است: تماس با فتالات‌ها هزینه سنگینی بر بشریت تحمیل می‌کند.
نابرابری در سطح تماس و خطر مرگ
درون یک کشور هم شکاف‌هایی وجود دارد. در آمریکا و آفریقا، افرادی که در ۵٪ بالاتر تماس قرار دارند، تا ۳۰٪ بیشتر در معرض مرگ‌ومیر قلبی ناشی از DEHP هستند.
در جنوب و شرق آسیا، حتی سطح «متوسط» تماس نیز با خطر بالا همراه است؛ نشانه‌ای از نفوذ عمیق فتالات‌ها در زندگی روزمره.
خلأهای قانونی و تأخیر در مقررات
تأخیر در مقررات‌گذاری جهانی
مطالعه با داده‌های سال ۲۰۰۸ و پیامدهای سال ۲۰۱۸ انجام شده، در حالی که بسیاری از کشورها پس از ۲۰۱۸ به قانون‌گذاری روی آوردند. اتحادیه اروپا، کانادا، استرالیا و ژاپن محدودیت‌هایی زودهنگام اعمال کردند، اما بسیاری از کشورها در آن زمان فاقد چنین مقرراتی بودند.
اخیراً کشورهایی مانند چین و هند کنترل‌های بیشتری اعمال کرده‌اند، اما هنوز مقررات جهانی یکپارچه نیست. بسیاری از کشورهای ثروتمند نیز زباله‌های پلاستیکی خود را به کشورهای کم‌درآمد صادر می‌کنند.
اقدامات جهانی برای کاهش خطر پلاستیک
گام‌های اولیه و مقاومت‌ها
در سال ۲۰۲۲، سازمان ملل مذاکراتی برای معاهده الزام‌آور در مورد آلودگی پلاستیک آغاز کرد. اما تلاش‌ها برای محدود کردن تولید با مخالفت کشورهای تولیدکننده پتروشیمی مواجه است.
اقدامات پیشنهادی برای آینده
این تحقیق نشان می‌دهد کاهش تماس با DEHP تنها با ممنوعیت محصولات خاص ممکن نیست، بلکه نیازمند اقدامات هماهنگ در زنجیره تأمین، رفتار مصرف‌کننده، مدیریت پسماند و عدالت محیط‌زیستی است.
تمرکز بر کاهش تماس در درصدهای بالا می‌تواند بیشترین فایده را داشته باشد و برنامه‌های بیومونیتورینگ در مناطق فاقد داده، راه را برای مداخلات هدفمند هموار می‌کند.
بهای واقعی راحتی پلاستیکی
پلاستیک‌ها زندگی ما را آسان کرده‌اند، اما اکنون بهای پنهان‌شان نمایان شده است. این مطالعه، نخستین مدلی است که مرگ‌ومیر جهانی ناشی از بیماری‌های قلبی مرتبط با DEHP را بررسی می‌کند و نشان می‌دهد این آسیب فقط زیست‌محیطی نیست، بلکه مستقیماً با سلامت شریان‌های ما مرتبط است.
پژوهشگران با افشای این ارتباط، فرصتی برای اقدام فراهم کرده‌اند. اینکه دولت‌ها به علم گوش دهند یا همچنان مسیر قبلی را ادامه دهند، هنوز مشخص نیست. اما یک چیز واضح است: بهای نادیده‌گرفتن تأثیر پلاستیک بر سلامت، بسیار بالاست.
تیم تراسانده قصد دارد در پژوهش‌های بعدی بررسی کند که کاهش تماس با DEHP چگونه می‌تواند نرخ مرگ‌ومیر را تغییر دهد. این کار پایه‌ای برای سیاست‌های سالم‌تر در آینده فراهم می‌کند.
این مطالعه در نشریه EBioMedicine منتشر شده است.