1
برای دهه‌ها، کشاورزان به آرد ماهی و روغن ماهی (FMFO) به‌عنوان خوراک اصلی گونه‌های گوشت‌خوار مانند سالمون تکیه کرده‌اند که این امر باعث شده این ماهی‌ها به محصولی رایج در سوپرمارکت‌ها تبدیل شوند.
با وجود اینکه این تجارت، پایه‌گذار صنعتی چند میلیارد دلاری در زمینه آبزی‌پروری است، محل دقیق کارخانه‌هایی که آنچوی، ساردین، منهدن و دیگر ماهیان کوچک سطح‌زی را به خوراک تبدیل می‌کنند، تا کنون ناشناخته باقی مانده بود.
اکنون، پژوهشی به رهبری دانشگاه بریتیش کلمبیا (UBC) با ایجاد نخستین پایگاه داده جغرافیایی با دسترسی آزاد درباره کارخانه‌های FMFO در سراسر جهان، پرده از این موضوع برداشته است.
نقشه جهانی کارخانه‌های آرد ماهی
آمار و پراکندگی جهانی
پژوهشگران موفق به شناسایی ۵۰۶ کارخانه در ۶۳ کشور شدند که به بیش از ۴۰۰ شرکت مختلف تعلق دارند. کشورهای پرو، موریتانی و شیلی بیشترین تعداد کارخانه را دارند. همچنین خوشه‌هایی بزرگ از این کارخانه‌ها در ویتنام، چین، دانمارک و ایالات متحده دیده می‌شود.
«تولید آرد ماهی مسئله‌ای اساسی در صنعت آبزی‌پروری است. شناخت محل‌های تولید آن برای بررسی تأثیرات زیست‌محیطی، اجتماعی و اقتصادی بسیار ضروری است.»
— لورن شیا، نویسنده اصلی مقاله
مواد اولیه مورد استفاده
تقریباً دو پنجم تولید ثبت‌شده در این پایگاه، هنوز به استفاده از ماهیان کوچک صید شده از طبیعت متکی است، نه ضایعات کارخانه‌های فرآوری غذاهای دریایی.
این ماهیان کوچک که در پایین‌ترین سطح زنجیره غذایی دریایی قرار دارند، منبعی حیاتی از پروتئین برای میلیون‌ها نفر در نواحی ساحلی کم‌درآمد به شمار می‌روند.
«وابستگی به تجارت جهانی FMFO می‌تواند امنیت غذایی را تضعیف کند و در عین حال، ماهیگیری ناپایدار را افزایش دهد.»
— پروفسور رشید سمایلا، نویسنده ارشد
چالش‌های داده‌برداری و شفافیت
موانع در چین و آفریقا
اگرچه این نقشه شفافیت قابل‌توجهی را ایجاد می‌کند، پژوهشگران تأکید دارند که این فقط یک خط پایه است. بسیاری از کارخانه‌های چین به دلیل موانع زبانی، نبود شفافیت و ردپای آنلاین محدود، همچنان به‌خوبی مستند نشده‌اند.
در همین حال، کارخانه‌هایی در غرب آفریقا و جنوب شرق آسیا نیز در مناطق فاقد داده فعالیت دارند که در آن آمار صید یا غیرقابل اتکاست یا به‌صورت عمومی منتشر نمی‌شود.
پیشنهادات برای بهبود
- به‌روزرسانی منظم پایگاه داده
- انجام ممیزی‌های مستقل برای منابع مواد خام
- تحلیل جزئی‌تر از اثرات اجتماعی و زیست‌محیطی هر کارخانه
مسیرهایی برای خوراک ماهی مسئولانه
راهکارهای فناورانه و جایگزین
با توجه به اینکه آبزی‌پروری اکنون بیش از نیمی از مصرف ماهی جهان را تأمین می‌کند، اصلاح خوراک آن گامی اساسی در رسیدن به دریای پایدار است. راهکارهایی شامل:
- استفاده از ضایعات فرآوری ماهی
- توسعه پروتئین‌های حاصل از جلبک یا میکروارگانیسم‌ها
- استفاده از پودر حشرات یا کنسانتره‌های گیاهی در مواردی که ارزش غذایی مناسب است
با این حال، راه‌حل‌های فناورانه به‌تنهایی کافی نیستند و باید چالش‌های حکمرانی زنجیره تأمین نیز مورد توجه قرار گیرند.
شفافیت داده‌ها، ابزاری برای تغییر
مثال موفق موریتانی
مطالعه از ابتکاراتی مانند «ابتکار شفافیت شیلات» (FiTI) نیز نام می‌برد که از کشورها می‌خواهد آمارهای دقیقی از صید، کارخانه‌های فرآوری و جریان تجارت ارائه دهند. موریتانی، یکی از اعضای FiTI، هم‌اکنون فهرست عمومی از کارخانه‌های FMFO خود را منتشر کرده است.
نیاز به اراده سیاسی و مسئولیت‌پذیری
«علم فقط تا جایی می‌تواند پیش برود. ما به اراده سیاسی، پاسخ‌گویی شرکت‌ها و مشارکت جوامع محلی نیاز داریم تا تغییری واقعی ایجاد شود.»
— سمایلا
ماهیان کوچک، طلاهای دریایی
اهمیت زیست‌محیطی و اقتصادی
ماهی‌های سطح‌زی اغلب به‌دلیل میزان بالای امگا ۳ و وفورشان، «طلای دریا» نامیده می‌شوند. اگر برداشت آن‌ها با مسئولیت انجام شود، می‌توانند تغذیه‌ای مقرون‌به‌صرفه برای جوامع ساحلی و خوراکی مناسب برای آبزی‌پروری فراهم کنند.
اما اگر ناوگان‌های صنعتی از مرزهای احتیاطی عبور کنند، توازن اکوسیستم، سلامت گونه‌های شکارچی و معیشت محلی‌ها به‌سرعت تهدید خواهد شد.
کاهش ردپای آرد ماهی
مسیر آینده پژوهش
پژوهش‌های آینده باید شامل تخمین‌های انتشاراتی در سطح کارخانه، داده‌های مصرف آب و سوابق حقوق کارگری باشد تا تصویری کامل‌تر از پایداری ترسیم شود.
همچنین مقایسه سودآوری تولید FMFO با استفاده مستقیم انسانی از همان ماهی‌ها می‌تواند راهنمایی برای تخصیص عادلانه‌تر منابع دریایی ارائه دهد.
در حال حاضر، نقشه جهانی FMFO به‌عنوان مرجعی جدید عمل می‌کند. مسیر حرکت این ۵۰۶ نقطه در دهه آینده نشان خواهد داد که آیا صنعت آبزی‌پروری می‌تواند میان رشد، محافظت از دریاها و مسئولیت اجتماعی تعادل ایجاد کند یا نه.
جمع‌بندی و پیام کلیدی
تحقیق جدید دانشگاه UBC نوری می‌تاباند بر آنچه پیش از این در تاریکی بود: مکان و مقیاس تولید آرد ماهی در جهان. این نقشه می‌تواند ابزاری مؤثر برای دولت‌ها، فعالان محیط‌زیست و مصرف‌کنندگان غذاهای دریایی باشد تا با دانش بیشتر، انتخاب‌های آگاهانه‌تری داشته باشند و بر زنجیره تأمین خوراک ماهی نظارت دقیق‌تری انجام دهند.
این مطالعه در نشریه Science Advances منتشر شده است.