حرفی از آن‌ها نیست، اما رد پایشان پیداست؛ کارت گرافیک‌‌هایی که هیچ‌وقت به مرحله‌ی تولید انبوه نرسیده‌اند و در اندازه‌ی یک ایده، خاموش و ناتمام باقی ماندند. در این مقاله از ویجیاتو، قصد داریم به معرفی کارت گرافیک‌های کنسل شده توسط انویدیا و ای‌ام‌دی بپردازیم تا شاید بتوانیم با مراحل توسعه‌ی ساخت آن‌ها به صورت کامل و دقیق آشنا شویم.

بیشتز بخوانید: راهنمای خرید بهترین کارت‌ گرافیک گیمینگ

بیشتر بخوانید: کارت گرافیک دست دوم بخریم یا نه؟ راهنمای جامع خرید کارت گرافیک دست دوم

کارت گرافیک‌‌ هایی که هرگز ساخته نشدند

سال‌ها پیش، اگر از مهندسان سخت‌افزار و کامپیوتر درباره‌ی اهمیت کارت گرافیک می‌پرسیدند، احتمالاً آن را قطعه‌ای ساده و غیرضروری جلوه می‌دادند. در آن زمان، کامپیوتر به‌عنوان دستگاهی برای تبادل اطلاعات مورد استفاده قرار می‌گرفت و صرفاً در محاسبات سریع کاربرد داشت.

حالا این فناوری روزهای آزمون و خطای خود را گذرانده است و در دنیای امروز چیزی فراتر از یک قطعه‌ی سخت‌افزار محسوب می‌شود. این موفقیت، نتیجه‌ی خواسته‌های طراحان و البته نبوغ توسعه‌دهنگان نرم‌افزار طی سال‌های متوالی بود. هیچ اهمیتی ندارد که روزتان را به انجام چه کاری اختصاص می‌دهید، بلکه این کامپیوتر است که می‌تواند شما را به سمت علاقه‌هایتان نزدیک‌تر کند.

کارت گرافیک یکی از قطعات حیاتی کامپیوتر است که در زمینه‌های تخصصی و حرفه‌ای از آن استفاده می‌شود. گیمرها برای تجربه‌ی بازی‌ها، بازی‌سازها و طراحان ‌سه‌بعدی برای رندر تصاویر، و ادیتورهای برای ویرایش فیلم و ویدیو، به خرید کارت گرافیک قدرتمند نیاز دارند! این تنها گوشه‌ای از دستاوردهای قطعه‌ای است که جامعه‌ای گسترده را تحت تاثیر خود قرار داده است.

توسعه و طراحی یک کارت گرافیک، همانند فناوری‌های پیشرفته‌‌ای که از آن به‌نمایش گذاشته می‌شود، بسیار پیچیده و البته سودآور است. همین عامل باعث شده تا دو شرکت انویدیا و ای‌ام‌دی در سال‌های گذشته جایگاه خود را در بازار کارت گرافیک حفظ کنند؛ این بخش از دنیای سخت‌افزار تمرکز و زمان زیادی از تیم توسعه را برای ساخت محصول به خود اختصاص می‌دهد.

این تکامل به مرحله‌ای رسیده است که مصرف‌کنندگان از عرضه‌ی زودهنگام کارت گرافیک‌های تکراری و گرا‌ن‌تر از همیشه دچار نگرانی شده‌اند. در میان سخت‌افزارهای کامپیوتر، کارت گرافیک تاثیرگذارترین قطعه به‌شمار می‌آید؛ اما این قطعات چند سالی است که با هدف فروش بیشتر طراحی می‌شوند و صرفاً در بازار یک نقش نمایشی ایفا می‌کنند. همان چیزی که در مدل‌های جدید آیفون به‌وضوح دیده می‌شود.

این روند بیشتر از هر چیز دیگری، ذهن مخاطب را درگیر می‌کند. دیدگاه‌های متفاوت در برابر هم‌دیگر قرار می‌گیرند و به دنبال یک پاسخ با هم اختلاف نظر دارند: رقابت برای عرضه‌‌ی کارت گرافیک‌های تقریباً یکسان با قیمت‌های مختلف، چه تاثیری بر روی آینده‎‌ی سخت‌افزار می‌گذارد؟

برای بررسی این موضوع، قصد داریم به سراغ چند مورد از پروژه‌های ناتمام برویم. تا در نهایت پس از بررسی آن‌ها درباره‌ی ذهنیت تجاری انویدیا و ای‌ام‌دی بحث کنیم. پس خودتان را برای سفری جدید در دنیای کارت‌ گرافیک آماده کنید!

کارت گرافیک انویدیا مدل GeForce RTX ۲۰۸۰ Ti Super

یکی از مورد انتظارترین صحنه‌ی مراسم گیمزکام سال 2018، بدون شک لحظه‌ای بود که جنسن هوانگ (Jensen Huang)، مدیرعامل انویدیا، ساعت‌ها درباره‌ی نسل جدید کارت‌ گرافیک‌های این شرکت با محوریت RTX صحبت می‌کرد.

ماجرا از این قرار بود که برای اولین‌بار یک کارت گرافیک توانایی استفاده از فناوری‌های رهگیری پرتو (RayTracing) و DLSS را حین تجربه بازی‌ها در اختیار گیمرها می‌گذاشت. با اینکه نتیجه‌ی این تغییرات بزرگ با قیمت دو برابری همراه شد اما همگی از این تصمیم هیجان‌زده بودند.

در آن دوره، GeForce RTX ۲۰۸۰ Ti قوی‌ترین کارت گرافیک برای فعالیت‌های گیمینگ به‌‌شمار می‌رفت. این پرچم‌دار بازار به یک حافظه‌ی ۱۱ گیگابایتی و ۴۳۵۰ هسته‌ی کودا دسترسی داشت؛ البته با قیمت ۱۲۰۰ دلاری. این در حالی است که شرکت ای‌ام‌دی توانسته بود با قیمت کمتر و عملکرد بهتر، کارت گرافیک‌هایی طراحی کند که در رقابت با میان‌رده‌های انویدیا برتری داشته باشند.

بیشتر بخوانید: رهگیری پرتو (RayTracing) چیست؟

بیشتر بخوانید: DLSS چیست و چگونه کار می کند؟

انویدیا که آن نسل را با تمرکز بر روی ایده‌های جدید شروع کرده بود، با ارتقای سخت‌‌افزار کارت گرافیک‌ها، توجه کاربران را یک‌بار دیگر به خود جلب کرد. این دفعه فقط کافی بود که همان کارت‌ها را با عنوان Super در بازار عرضه کند؛ کمی گران‌تر شده بودند اما ارزش خرید بیشتری داشتند. در همین وضعیت رقابتی، گیمرها دل‌شان را به خرید RTX ۲۰۸۰ Ti Super خوش کرده بودند.

با اینکه RTX ۲۰۸۰ Ti Super هیچ‌وقت در دسترس عموم قرار نگرفت، اما انویدیا تا مدت‌های طولانی آن را به‌عنوان هدف جدی برای توسعه در پیش گرفته بود. هزینه‌ی ساخت بالا و استقبال مردم از این کارت گرافیک، به یکی از موضوعات مورد بحث شرکت تبدیل شده بود. از سوی دیگر، انویدیا قصد داشت بر روی موفقیت سری ۳۰ RTX تمرکز کند و جایگاهش را در بازار بهبود بخشد.

کارت گرافیک ای‌ام‌دی مدل Radeon RX ۴۹۰

ای‌ام‌دی تا پیش از سال ۲۰۱۶، فعالیت‌های ریز و درشتی در بازار کارت گرافیک داشت. آن‌ها می‌دانستند باید با شرکتی رقابت کنند که تمام تمرکز خود را بر روی تولید کارت گرافیک محدود کرده بود. برای همین در ارائه‌ی کارت گرافیک بی‌هدف عمل می‌کرد.

این برند تا مدت‌‌زمان طولانی بر این باور اعتقاد داشت تا قوی‌ترین کارت گرافیک را بسازد، اما هر بار عملکردش از دفعه‌ی قبلی ناموفق‌‌تر و ضعیف‌تر بود. در نهایت مسیر خود را تغییر داد و به این نتیجه رسید که مدتی کوتاه بر روی توسعه‌ی کارت‌‌ گرافیک‌های میان‌رده و کم‌مصرف بازار تمرکز کند.

حالا پس از سال‌ها کم‌توجهی و بدگمانی، سری RX ۴۰۰ از کارت گرافیک‌های ای‌ام‌دی معرفی شد. برخلاف تصور عامه‌ی کاربران، این نسل به سود ای‌ام‌دی به پایان رسید. گیمرها می‌توانستند با پرداخت هزینه‌ی کمتر، محصولی خریداری کنند که با اختلاف عملکرد بهتری از رقیب خود به‌نمایش می‌گذاشت.

اما به‌طور ناگهانی، رسانه‌های سخت‌افزار از عرضه‌ی کارت گرافیک جدید این نسل با نام Radeon RX ۴۹۰ اطلاعات دادند که رقیب جدی و مشکل‌سازی برای GTX ۱۰۸۰ به‌شمار می‌رفت. پرچم‌‍‌داری که در آن روزها، دوران اوج خود را سپری می‌کرد.

این موضوع در حد یک شایعه باقی ماند و Radeon RX ۴۹۰ هرگز به‌صورت رسمی معرفی نشد. بسیاری از منتقدین این ماجرا را به یک جنبه‌ی تبلیغاتی لقب دادند؛ در حالی که سال‌ها بعد، بر مبنای گزارش‌های محرمانه به ناتوانی معماری Polaris اشاره شد.

کارت گرافیک انویدیا مدل GeForce FX ۵۸۰۰

این یکی ماجرای بسیار جالبی دارد و برای توصیف آن باید به روزهای خیلی دور سفر کنیم. ATI Technologies یک شرکت با اصالت کانادایی بود که از سال ۱۹۸۵، روی توسعه‌ی پردازنده‌های گرافیکی فعالیت می‌کرد. هیچ شرکتی حاضر نبود تا با محصولات فضایی این برند رقابت کند. البته با ظهور انویدیا در سال ۱۹۹۴، دیگر این قدرت معنایی نداشت، اما هم‌چنان در بازار حاضر بود.

در این شکی نیست که انویدیا در سال‌های اولیه‌ی خود، روز‌های درخشانی داشت. تنها کافی بود که مدل‌های جدیدتری معرفی کند تا مردم را چشم‌انتظار خرید آن‌ها بگذارد. حالا پس از همه‌ی آن مدت‌ها، ATI با Radeon ۹۷۰۰ Pro در مقابل این شرکت ایستاد؛ اولین کارت گرافیکی که از فناوری DirectX ۹ پشتیبانی می‌کرد.

انویدیا تمام تمرکز خود را روی پروژه‌ی NV۳۰ گذاشت. هدف از توسعه‌ی این کارت گرافیک، عملکردی موفق‌تر از Radeon ۹۷۰۰ Pro بود. اما چیزی که انویدیا در ابتدا از آن تصور می‌کرد با نتیجه‌ی نهایی بسیار تفاوت داشت. این محصول به‌راحتی داغ می‌کرد و برای راه‌حل همراه با یک فن پر سروصدا عرضه می‌شد. باید بگویم حتی در تست‌های گرافیکی ضعیف‌تر از مدل ATI بود.

این شرکت که می‌دانست نمی‌تواند برنده‌ی آن نسل محسوب شود، FX ۵۸۰۰ را با تمام مشکلاتش عرضه کرد. جالب است به آن اشاره کنیم که این اولین کارت گرافیکی بود که از GDDR۲ بهره می‌برد؛ اما این فناوری هم گران بود و هم عامل حرارت بیش از حد.

ممکن است شما هم از عملکرد ATI حیرت‌زده شده باشید و از خود بپرسید: چه بلایی بر سر این شرکت آمده است؟ این موضوع جای نگرانی ندارد و ATI سال‌هاست به‌عنوان زیرمجموعه‌ی شرکت ای‌ام‌دی در بخش توسعه‌ی کارت گرافیک فعالیت می‌کند.

کارت گرافیک ایسوس مدل Mars GTX ۲۹۵ Limited Edition

کارت گرافیک‌های GTX 285 و GTX ۲۹۵ به‌عنوان دو محصول هم‌نسل و پرچم‌دار برند انویدیا شناخته می‌شدند. کارت گرافیک GTX ۲۹۵ از ۲ چیپست گرافیکی سری GTX ۲۰۰ استفاده می‌کرد و نسبت به رقیب‌های خود عملکرد بسیار قوی‌تری داشت.

تا اینکه ایسوس تصمیم گرفت به‌صورت غیرمستقیم با انویدیا برای پروژه‌ی Mars همکاری کند؛ به‌طوری که نام انویدیا روی محصولات این سری آورده نشود. جالب است بدانید اعضایی که روی این کارت گرافیک فعالیت می‌کردند، بعداً عامل شکل‌گیری ROG Strix شدند.

پس از گذشت چند ماه، خبر عرضه‌ی Mars GTX 295 Limited Edition توسط ایسوس فضای اینترنت را در برگرفت. این کارت گرافیک به ۲ هسته‌ گرافیکی مجهز بود که هر یک شباهت زیادی با GTX ۲۸۵ داشتند. این یعنی می‌توانستید با Mars GTX ۲۹۵ به نهایت توان گرافیکی بازی‌ها پی ببردید. اما هزینه‌ی ساخت آن بالا بود و ایسوس با تولید ۱۰۰۰ دستگاه، به عرضه‌ آن پایان داد.

بیشتر بخوانید: همه چیز درباره‌ی برند انویدیا

بیشتر بخوانید: تفاوت GTX و RTX در چیست؟

سری کارت گرافیک‌های ای‌ام‌دی با نام رمز R۷۰۰

سری کارت گرافیک‌های R۶۰۰، اولین همکاری میان ای‌ام‌دی و ATI به‌شمار می‌رفت. هر چند که نتیجه‌ی آن ‌موفقیت‌آمیز نبود و چنان فرقی با نسل قبلی نداشت. مصرف برق گیمرها و کاربران کامپیوتر را تهدید می‌کرد و حرارت روی عمر آن‌ها تاثیر می‌گذاشت.

ای‌ام‌دی نسل بعدی را با نام رمز R۷۰۰ شروع کرد. این دفعه قرار بود به سراغ ضعف‌های همیشگی بروند و همانند نسل قبلی، توسعه‌ی کارت گرافیک را در پیش بگیرند. اما دقیقاً به همان مشکلی برخورد کردند که مدل GeForce FX ۵۸۰۰ به سرنوشت آن دچار شد. برخلاف شرکت رقیب، ای‌ام‌دی حاضر نبود برای کاهش هزینه‌های ساخت، پروژه را به همان حالت ادامه دهد.

زودتر از زمانی که این پروژه به محصول نهایی تبدیل شود، ایده‌ی R۷۰۰ کنار گذاشته شد و قصه از نو روایت شد. شرکت ای‌ام‌دی تصمیم گرفت تا این‌بار روی حافظه‌ی GDDR5 تمرکز کند و به بهینه‌سازی این سری اهمیت بیشتری بدهد. بدیهی است که روزهای چالش‌ بر‌انگیزی بر آن‌ها گذشت، اما Radeon HD ۴۵۸۰ و ۴۸۷۰ با یک موفقیت‌ بی‌بدیل در بازار سخت‌افزار عرضه شد.

موفقیت گذشته این‌بار تکرار نمی‌شود

نمی‌دانم تا چه میزان موافق هستید؛ چرا که باید از دیدگاه گیمرها و کاربران حرفه‌ای به این موضوع نقد کنیم. در پنج سال گذشته، نگاه به فناوری‌های بزرگ نشان می‌دهد که «پیشرفت» در میان آن‌ها واژه‌ای بی‌معنا شده است. به‌طوری که ایده‌های جدید تکراری شده‌اند و حسابی شما را از تصور خیالی‌تان دور می‌کنند. و هر چه پیش می‌رویم این قضیه پررنگ‌تر می‌شود.

ما در دورانی زندگی می‌کنیم که کاربران همه‌چیز را سریع مصرف می‌کنند و بسیار کم‌حوصله هستند. این نظرها از سوی افرادی بیان می‌شوند که خودشان مقصر این موضوع هستند. توسعه‌دهندگان بزرگ دنیا به‌جای خلاقیت و نوآوری، تمرکز بی‌سابقه‌ای روی مسیر مطمئن و محافظه‌کارانه دارند. هر چند نمی‌توان همه‌ی مشکلات را صرفاً از تصمیم‌های خودخواهانه‌ی آن‌ها دانست.

پروژه‌های کنسل‌شده‌ی ای‌ام‌دی و انویدیا

در این مطلب از ویجیاتو، نگاهی به چند مورد از موفقیت‌‌های نیمه‌تمام ای‌ام‌دی و انویدیا در زمینه‌ی کارت گرافیک داشتیم. این موضوع بهانه‌ای شد تا کمی به روند توسعه محصولات در سال‌های اخیر بپردازیم و درباره‌ی مشکلات آن بیشتر صحبت کنیم. کارت گرافیک‌هایی که در دنیای فناوری روزبه‌روز گران‌تر می‌شوند، اما در برابر آن هیچ چیز جدیدی به‌نمایش نمی‌گذارند.