توجه به مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در دهه‌های گذشته اهمیت بالایی پیدا کرده است. پیش‌تر توجه به مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها فقط برای شرکت‌های بزرگ و بین المللی حائز اهمیت بود، اما امروزه شرکت‌های نوپا و استارتاپ‌ها نیز با توجه به نقش خود در اقتصاد، عموما اقتصاد دیجیتال، به طور گسترده‌ای با الزامات اجتماعی، اخلاقی و زیست محیطی مواجه هستند. سالار ربیعی فارغ التحصیل مدیریت اجرایی کسب و کار از برلین، معتقد است که در عصر حاضر، استارتاپ‌ها نمی‌توانند خود را بی‌نیاز از پاسخگویی به جامعه، محیط زیست و ذی‌نفعان بدانند؛ چرا که انتظارهای عمومی، قوانین و همچنین رقابت‌پذیری در بازار، پیاده‌سازی اصول مسئولیت اجتماعی را به ضرورتی اجتناب‌ناپذیر تبدیل کرده است.

بر اساس مطالعات اندیشمندان متقدمی مانند کارول، مسئولیت اجتماعی شرکت ها (Corporate Social Responsibility) طیفی از مسئولیت‌های اقتصادی، قانونی، اخلاقی و بشر دوستانه را در بر می‌گیرد. در نگاه اول نظر می‌رسد که این مسئولیت‌ها بیش‌تر برای شرکت های بالغ الزام آور است و استارتاپ‌ها به دلیل محدودیت در منابع در آغاز فعالیت بهتر است که تمرکز خود را بر بقا و سودآوری منعطف کرده و مسئولیت اجتماعی نادیده بگیرند. اما استارتاپ ها با رعایت اصول مسئولی اجتماعی شرکت‌ها نه تنها یک ضرورت است بلکه همین موضوع به تدریج به یکی از عوامل کلیدی موفقیت و تمایز رقابتی استارتاپ‌ها تبدیل می‌شود.

چگونه مسئولیت اجتماعی می‌تواند برای استارتاپ‌ها به یک تمایز رقابتی تبدیل شود؟

با توجه به رقابتی‌تر شدن فضای کسب و کار و همچنین آگاهی بیش‌تر کاربران، مسئولیت اجتماعی برای هیچ شرکتی هزینه نیست بلکه سرمایه‌گذاری راهبردی محسوب می‌شود که در نهایت موجب رشد و ارزش‌آفرینی کسب و کار ها می‌شود. در ادامه، مهم‌ترین دلایلی را بررسی می‌کنیم که نشان می‌دهند مسئولیت اجتماعی می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای ایجاد تمایز رقابتی مورد توجه قرار گیرد.

اعتمادسازی و کسب اعتبار بیش‌تر:

کسب و کارهای نوپا و استارتاپ‌ها با پیروی از اصول اولیه CSR از جمله شفافیت، احترام به حقوق ذی‌نفعان، رعایت استانداردهای اخلاقی و پاسخگویی می‌توانند جایگاه اجتماعی بالاتری کسب کنند. این موضوع  به حمایت از سوی مشتریان، سرمایه گذاران و حتی نهادهای دولتی نیز منجر می‌شود. شرکت‌هایی که مسئولیت اجتماعی بخشی از فرهنگ سازمانی آن ها است مشتریان وفادارتری خواهند داشت. اعتبار یک کسب و کار یکی از مهم‌ترین دارایی های هر شرکت به حساب می‌آید.

جذب سرمایه و همکاری راهبردی:

یک استارتاپ با رویکرد مسئولانه، برای بسیاری از سرمایه گذاران جذاب‌تر است. در سال های اخیر بسیاری از سرمایه گذاران خطرپذیر و صندوق‌های سرمایه گذاری سرمایه گذاری جسورانه، به صورت فزاینده‌ای به معیارهای ESG (زیست محیطی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی) توجه دارند.

نوآوری و خلق ارزش مشترک:

مسئولیت اجتماعی رویدادی خارج از محصول یک شرکت نیست، یک استارتاپ با طراحی محصول و یا خدماتی در دل محصول خود که به حل چالش‌های اجتماعی و زیست محیطی کمک می‌کنند، نه تنها رسالت اجتماعی خود را ایفا می‌کند بلکه مزیت رقابتی پایدار ایجاد خواهد کرد. توجه داشته باشید که استارتاپ‌های موفقی در جهان وجود دارند که مدل کسب‌وکارشان حول یک مشکل اجتماعی یا زیست‌محیطی شکل گرفته است (مثلاً استارتاپ‌هایی با مدل Circular Economy، انرژی پاک، آموزش برای مناطق محروم و غیره).

جذب و حفظ نیروی انسانی نیروی انسانی توانمند:

اکثر افراد ترجیح می‌دهند با سازمان یا کسب و کاری همکاری داشته باشند که ارزش‌های انسانی،‌ مسئولیت اجتماعی و تاثیر مثبت بر جامعه را سرلوحه فعالیت خود قرار می‌دهند. توجه به مسئولیت اجتماعی در فرهنگ سازمانی استارتاپ‌ها به جذب و ادامه همکاری استعداد ها و نیروهای با کیفیت کمک می‌کند.

چالش‌های پیش روی استارتاپ ها در مسیر پیاده سازی CSR:

از مهمترین محدودیت ها و چالش های پیش روی استارتاپ می‌توان به محدودیت منابع انسانی اشاره کرد، زیرا استارتاپ ها در ابتدا با تیم‌های کوچک و منابع مالی محدود فعالیت می‌کنند و توجه به اصول CSR بخشی از منابع انسانی آن‌ها را درگیر خواهد کرد. از سوی دیگر الویت استارتاپ ها رشد سریع و رسیدن به نقطه سر به سر است که برای برخی از بنیان‌گذارن مسئولیت اجتماعی در مقایسه با اهداف کوتاه مدت کسب و کار در جایگاه دوم قرار خواهد گرفت. همچنین نبود آگاهی یا عدم تجربه در خصوص استاندارد ها و الزامات CSR در میان بنیان‌گذران و تیم اجرایی استارتاپ یکی دیگر از موانعی است که اجرای صحیح سیاست‌ها را با مشکل مواجه می‌کند.

راهکار عملیاتی برای استارتاپ‌ها:

برای موفقیت در پیاده‌سازی مسئولیت اجتماعی، استارتاپ‌ها می‌بایست متناسب با شرایط و ظرفیت‌های خود عمل کنند. به همین منظور رعایت نکات زیر می‌تواند به استارتاپ‌ها در توسعه یک رویکرد موثر و کارآمد در حوزه CSR کمک کند:

• پیاده سازی تدریجی و متناسب با مقیاس کسب و کار: اقدامات مسئولیت اجتماعی نباید لزوما بزرگ و پر هزینه باشند، حتی گام‌های کوچک و مستمر، مانند کاهش مصرف انرژی یا تدوین منشور اخلاقی می‌تواند برای شروع تاثیر گذار باشد.
• انتخاب حوزه اولویت دار: استارتاپ می‌‌تواند با توجه به مدل کسب و کار خود یکی از حوزه های زیست محیطی، اجتماعی یا حقوق کار را در اولویت قرار داده و اقدامات و برنامه‌های خود را حول آن متمرکز کند.
• استفاده از استانداردهای بین المللی: بهره‌گیری از راهنما ها و استانداردهای بین المللی مانند ISO 26000، ISO 14001 و GRI به تدوین سیاست های شفاف و ساختار یافته قابل ارزیابی کمک می‌کند.
• یکپارچه سازی با مدل کسب و کار: مسئولیت اجتماعی زمانی می‌تواند اثر بخش باشد که که با اهداف،‌ ارزش‌‌ها و مزیت‌های رقابتی استارتاپ هماهنگ باشد و به صورت راهبردی و در فعالیت‌های اصلی سازمان ادغام شود.

در آخر توجه به این نکته ضروری است که مسئولیت اجتماعی، دیگر مختص بنگاه های بزرگ و با سابقه نیست، بلکه استارتاپ‌ها به عنوان بازیگران نوظهور اقتصاد می‌توانند با پیاده سازی اصول CSR اعتبار و موفقیت خود را تضمین کنند و مسیری پایدار و اخلاقی برای رشد آینده کسب و کار خود ترسیم کنند.