1
در گوشه‌ای آرام از یک موزه، پشت ویترین‌ها یا درون کشوها، موجوداتی قرار دارند که مدت‌هاست از دنیای وحش ناپدید شده‌اند؛ پرنده‌ای که در جنگلی پوشیده از دوده در اوایل دهه ۱۹۰۰ جمع‌آوری شده یا ماهی‌ای که از رودخانه‌ای گرفته شده که دیگر شفاف نیست. این نمونه‌ها که روزگاری تنها به عنوان اسنادی از تنوع زیستی شناخته می‌شدند، اکنون تعریفی تازه پیدا کرده‌اند.
نگاهی تازه به موجودات قدیمی
این نمونه‌ها نه تنها نمایانگر زیست‌بوم‌هایی هستند که در آن زیسته‌اند، بلکه اثراتی از اقلیم، اکولوژی و حتی آلودگی محیط را در خود حفظ کرده‌اند؛ آلودگی‌هایی که در پرها، فلس‌ها، استخوان‌ها و پوست آن‌ها نهفته‌اند.
مطالعه‌ای نوین درباره آلودگی در نمونه‌های موزه‌ای
مطالعه‌ای تازه نشان می‌دهد که موجودات حفظ‌شده در موزه‌های تاریخ طبیعی، ابزارهایی قدرتمند برای درک سیر آلودگی محیط زیست در طول زمان هستند. این موجودات، سرنخ‌هایی از آلودگی‌های محیطی در خود دارند و نگاهی نادر به اکوسیستم‌هایی می‌دهند که بیش از دو قرن پیش وجود داشته‌اند.
نمونه‌های موزه‌ای و داده‌های تاریخی آلودگی
ما اغلب آلودگی را معضلی مدرن تصور می‌کنیم. در اخبار، بیشتر با دود، زباله‌های شیمیایی و میکروپلاستیک‌ها مواجهیم. اما تخریب محیط‌زیست توسط صنعت و گسترش انسانی بسیار قدیمی‌تر از این‌هاست.
فقدان داده‌های مداوم در گذشته
در گذشته، سیستم‌های پایش آلودگی وجود نداشتند. به همین دلیل، اطلاعاتی پیوسته از چگونگی تغییر سطح آلودگی یا تأثیر آن بر جوامع نداریم.
«ما معمولاً داده‌های تاریخی مورد نیاز برای درک ارتباط آلودگی و تأثیرات بلندمدت آن بر سلامت انسان، مانند سرطان، آسم، اختلالات شناختی یا زایمان زودرس را نداریم»،
دکتر دوبی، استاد زیست‌شناسی در دانشگاه UT Arlington و نویسنده اصلی این مطالعه می‌گوید.
نقش نمونه‌ها در پر کردن شکاف‌های تاریخی
با استفاده از این نمونه‌ها، می‌توان شرایط محیطی بیش از یک قرن پیش را بازسازی کرد و بررسی نمود که چگونه آلودگی بر جوامع گوناگون تأثیر گذاشته است. چنین اطلاعاتی می‌تواند ارتباط بیماری‌ها با آلودگی در گذشته را روشن کند و دلایل برخی نابرابری‌های منطقه‌ای در سلامت را آشکار سازد.
نمونه‌های زیستی؛ نگهدارنده سیر تغییر آلودگی
دکتر دوبی و همکارانش نشان داده‌اند که نمونه‌های زیستی چیزی فراتر از DNA و طبقه‌بندی گونه‌ای هستند. این نمونه‌ها، ردپای فلزات و ذرات معلق موجود در هوا یا آب را در خود حفظ کرده‌اند.
بررسی پرها و بافت‌های ماهی‌ها
تحلیل پرندگان و بافت‌های ماهی‌ها نشان داد که حتی پس از گذشت بیش از ۱۰۰ سال، همچنان فلزات سنگین و ذرات آلاینده در آن‌ها یافت می‌شود.
نمونه‌ای جالب از دو گنجشک به دست آمد: یکی در سال ۱۹۰۶ از منطقه‌ای صنعتی و دیگری در ۱۹۹۶ جمع‌آوری شده بود. پرهای پرنده قدیمی آغشته به دوده سیاه ناشی از سوختن زغال‌سنگ بود، در حالی که پرهای پرنده جدید، کاملاً تمیز بودند. این تغییر، نشانگر کاهش آلودگی در طول زمان است.
آلودگی و بیماری‌های مزمن
پژوهشگران معتقدند این آرشیوها می‌توانند فراتر از ثبت روندها، به پیوند بین آلودگی‌های گذشته و پیامدهای سلامتی کمک کنند.
پیش‌بینی بیماری‌ها بر اساس داده‌های تاریخی
با مقایسه داده‌های آلودگی در نمونه‌ها و سوابق پزشکی محلی، می‌توان به الگوهایی از بیماری‌های مزمن، اختلالات شناختی یا زایمان‌های زودرس دست یافت که ریشه در قرار گرفتن در معرض آلودگی دارند.
«این نمونه‌ها راهی نو برای پر کردن شکاف داده‌های تاریخی آلودگی و درک بهتر از ماندگاری آلاینده‌ها در طبیعت فراهم می‌کنند»،
دکتر دوبی می‌افزاید.
آثار ماندگار آلاینده‌ها
این مسیر مطالعاتی می‌تواند نشان دهد چرا برخی جوامع برای دهه‌ها با مشکلات سلامتی دست‌وپنجه نرم کرده‌اند و نیز مشخص کند که برخی آلاینده‌ها تا چه مدت پس از ممنوعیت، در طبیعت باقی می‌مانند.
تحلیل شیمیایی نمونه‌های تاریخی؛ چالش‌ها و پیشرفت‌ها
استفاده از پرنده یا ماهی قرن نوزدهمی برای تحلیل شیمیایی ساده نیست. این نمونه‌ها در ابتدا برای اهدافی مانند مستندسازی گونه‌ها یا استفاده در نمایشگاه‌ها جمع‌آوری شده‌اند، نه برای بررسی آلاینده‌ها.
دشواری‌های فنی و خطر آسیب به نمونه‌ها
تکنیک‌های مورد نیاز برای تشخیص آثار مواد آلاینده در پر، استخوان یا فلس‌ها بسیار پیشرفته‌اند و گاهی ممکن است به نمونه آسیب وارد کنند. این یک هزینه سنگین است، زیرا این نمونه‌ها بی‌همتا و غیرقابل جایگزین هستند.
رویکردهای نوین و تیم‌های بین‌رشته‌ای
با این حال، روش‌های کم‌تهاجمی در حال توسعه‌اند. همچنین تیم‌های علمی از رشته‌های مختلف در حال همکاری برای اشتراک‌گذاری روش‌ها و داده‌ها هستند.
نمونه‌ها، راوی آثار انسان بر طبیعت
علیرغم تمام چالش‌ها، نویسندگان این مطالعه معتقدند موزه‌های تاریخ طبیعی می‌توانند به آرشیوی ارزشمند از آثار انسانی بر زمین بدل شوند.
«این مطالعه اهمیت کلکسیون‌های طبیعی را نشان می‌دهد – نه تنها برای درک تنوع زیستی، بلکه برای بررسی تغییرات محیطی در گذر زمان»،
دکتر دوبی بیان می‌کند.
پلی میان گذشته و حال
این نمونه‌ها همانند پلی میان گذشته و حال عمل می‌کنند. آن‌ها به ما اجازه می‌دهند تا بپرسیم: زمانی که این پرنده زنده بود، چه چیزی در هوا وجود داشت؟ این ماهی در چه آبی می‌زیست؟ پاسخ این پرسش‌ها می‌تواند درک ما از صنعتی‌شدن، قوانین زیست‌محیطی و تلاش‌های ترمیمی را متحول کند.
سخن پایانی
همان‌طور که پژوهشگران به رمزگشایی از اسرار این موجودات حفظ‌شده ادامه می‌دهند، یک نکته روشن می‌شود:
گذشته همچنان با ما سخن می‌گوید؛ فقط باید بدانیم از کجا گوش بدهیم.
نویسندگان مشارکت‌کننده در این پژوهش
کارشناسانی از دانشگاه میشیگان، دانشگاه شیکاگو، دانشگاه ویسکانسین-استیونز پوینت و دانشگاه ییل نیز در این پژوهش همکاری داشته‌اند.
این مطالعه در نشریه معتبر Proceedings of the National Academy of Sciences منتشر شده است.