همزمان با زمزمه‌های غیر رسمی مبنی بر خرید جنگنده جی 10 توسط نیروی هوایی ایران، بد نیست تا به اصلی‌ترین سلاح این هواگرد چینی یعنی موشک هوا به هوای PL-15 نگاهی داشته باشیم تا مشخصات و جزئیات آن را بهتر درک کنیم.
در دنیای نبردهای هوایی مدرن، پیروزی دیگر از آن جنگنده‌ای نیست که سریع‌تر پرواز می‌کند یا بهتر مانور می‌دهد؛ بلکه از آن کسی است که می‌تواند دشمن را از فاصله‌ای دورتر ببیند، زودتر شلیک کند و اولین ضربه مهلک را وارد آورد. در قلب این دکترین، سلاحی به نام موشک‌های هوا به هوای فراتر از میدان دید (BVR) قرار دارد و موشک PL-15 جنگنده جی 10 و سایر جنگنده‌های چینی، پاسخی قاطع و بسیار نگران‌کننده از سوی پکن به چندین دهه برتری غرب در این حوزه است. این موشک دوربرد و مافوق صوت، که به تازگی اولین آزمون واقعی خود را در درگیری‌های مرزی میان هند و پاکستان تجربه کرده، به موضوع داغ بحث‌های نظامی در سراسر جهان تبدیل شده است. از ادعای ثبت یک رکورد جهانی برای شکار یک جنگنده رافال از فاصله 182 کیلومتری گرفته تا گمانه‌زنی در مورد آسیب‌پذیری آن در برابر جنگ الکترونیک، PL-15 اکنون از یک سلاح روی کاغذ، به یک عامل تعیین‌کننده در معادلات قدرت منطقه‌ای و جهانی تبدیل شده است. با توجه به اینکه خرید جنگنده جی 10 توسط نیروی هوایی ایران، به بحث اصلی رسانه‌های جهان تبدیل شده است، پس بد نیست تا با اصلی‌ترین سلاح این جنگنده در نبردهای هوایی کمی بیشتر آشنا شویم.
موشک هوا به هوای موشک PL-15
جنگنده جی 10 با لود موشک‌های پی ال 15 و 10
موشک PL-15 که توسط آکادمی موشک‌های هوابرد چین (CAMA) توسعه یافته، یک موشک هوا به هوای دوربرد با هدایت راداری فعال است که برای نابودی اهداف در فواصل بسیار دور طراحی شده است. آنچه این موشک را به یک سلاح بسیار خطرناک تبدیل می‌کند، ترکیب دو فناوری کلیدی و پیشرفته است:
- موتور راکتی دو پالس (Dual-Pulse Rocket Motor): برخلاف بسیاری از موشک‌های سنتی که پس از شلیک و اتمام سوخت اولیه، باقی مسیر را با انرژی جنبشی خود طی می‌کنند و به تدریج سرعت و انرژی خود را از دست می‌دهند، PL-15 از یک موتور دو مرحله‌ای بهره می‌برد. پالس اول، موشک را با سرعتی بیش از 5 ماخ به سمت هدف پرتاب می‌کند. در فاز نهایی حمله و زمانی که موشک به هدف نزدیک شده و ممکن است هدف در حال اجرای مانورهای گریز باشد، پالس دوم موتور فعال شده و با تزریق انرژی و شتاب مجدد، شانس گریز را از هدف سلب می‌کند. این ویژگی که به آن سینماتیک فاز پایانی (Endgame Kinematics) برتر می‌بخشد، کشندگی موشک را به شدت افزایش می‌دهد.
- جستجوگر راداری AESA: این موشک به یک جستجوگر راداری پیشرفته از نوع آرایه فازی فعال (AESA) مجهز است. این نوع رادار که در جنگنده‌های نسل جدید نیز به کار می‌رود، به موشک اجازه می‌دهد تا اهداف را با دقت بسیار بالاتری رهگیری کند، در برابر جنگ الکترونیک و پارازیت‌های (Jamming) دشمن مقاومت بسیار بیشتری داشته باشد و حتی اهداف با سطح مقطع راداری پایین مانند جنگنده‌های رادارگریز را نیز بهتر شناسایی کند.
این موشک با بردی که برای نسخه اصلی و مورد استفاده ارتش چین بین 200 تا 300 کیلومتر تخمین زده می‌شود، به جنگنده‌هایی مانند J-10C یا J-16 و J-20 این توانایی را می‌دهد که ناوگان هوایی دشمن را از فاصله‌ای بسیار ایمن و خارج از برد موشک‌های آن‌ها، هدف قرار دهند.
انواع مختلف موشک PL-15
نسخه سازگار با جنگنده‌های رادارگریز از موشک پی ال 15
مانند بسیاری از جنگ افزارهای پیشرفته، PL-15 نیز در چندین نسخه مختلف توسعه یافته است تا نیازهای عملیاتی متفاوت و قوانین صادراتی را برآورده کند:
- نسخه استاندارد موشک PL-15: این نسخه اصلی با برد کامل 200 تا 300 کیلومتری است که به صورت انحصاری در اختیار نیروی هوایی و دریایی ارتش چین قرار دارد و بر روی پیشرفته‌ترین جنگنده‌های این کشور نصب می‌شود.
- نسخه صادراتی موشک PL-15E: این نسخه برای فروش به کشورهای دیگر طراحی شده است. برای تبعیت از رژیم کنترل فناوری موشکی (MTCR)، برد این نسخه به 145 کیلومتر کاهش یافته است. پاکستان اولین مشتری شناخته‌شده این نسخه است و آن را بر روی جنگنده‌های JF-17 Block III و J-10CE خود عملیاتی کرده است.
- نسخه‌های سازگار با جنگنده‌های رادارگریز: چین نسخه‌هایی از این موشک را با باله‌های تاشو توسعه داده است. این طراحی به جنگنده‌های رادارگریزی مانند J-20 و J-35 اجازه می‌دهد تا تعداد بیشتری از این موشک‌ها را در محفظه داخلی حمل سلاح خود جای دهند و بدون برهم زدن حالت رادارگریزی، با دشمن درگیر شوند.
آزمون عملی موشک پی ال 15 در جنگ هند و پاکستان
شواهد استفاده از موشک پی ال 15 توسط پاکستان علیه هند
درگیری‌های هوایی که اخیرا میان هند و پاکستان رخ داد، به اولین میدان آزمایش واقعی برای موشک PL-15 جنگنده جی 10 تبدیل شد و موجی از ادعاها و تحلیل‌های متناقض را به همراه داشت. از یک سو، منابع پاکستانی ادعا کردند که یک جنگنده J-10C نیروی هوایی این کشور موفق شده است با شلیک یک موشک PL-15، یک جنگنده داسو رافال هندی را از فاصله رکوردشکن 182 کیلومتری سرنگون کند. اگر این ادعا صحت داشته باشد، به این معناست که چین نسخه اصلی و دوربرد PL-15 را در اختیار پاکستان قرار داده و این موشک توانسته بر یکی از پیشرفته‌ترین جنگنده‌های غربی مجهز به سامانه‌های جنگ الکترونیک قدرتمند غلبه کند.
از سوی دیگر، گزارش‌های متعددی نیز از پیدا شدن لاشه تقریبا سالم چندین فروند موشک پی ال 15 در خاک هند منتشر شد. این موضوع این تئوری را تقویت کرد که این موشک‌ها در رسیدن به هدف خود ناکام مانده‌اند. تحلیل‌گران غربی معتقدند که سامانه‌های پیشرفته جنگ الکترونیک جنگنده رافال موسوم به SPECTRA، ممکن است توانسته باشند رادار موشک PL-15 را فریب داده و آن را از مسیر خود منحرف کنند. حقیقت هرچه که باشد، این درگیری اطلاعات بسیار ارزشمندی را در مورد عملکرد واقعی این موشک و نقاط قوت و ضعف احتمالی آن در برابر سامانه‌های دفاعی مدرن، در اختیار تمام طرف‌ها قرار داده است.
مقایسه با رقبای غربی؛ پی ال 15 در برابر AMRAAM و Meteor
موشک PL-15 همواره با دو رقیب اصلی خود در غرب مقایسه می‌شود. اصلی‌ترین رقبای این سلاح چینی، موشک AIM-120 AMRAAM آمریکا و موشک Meteor اروپایی هستند که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهیم شد:
- در برابر AIM-120 AMRAAM: بر روی کاغذ، PL-15 از نظر برد، برتری قابل توجهی بر آخرین نسخه AIM-120D با برد حدود 160 تا 180 کیلومتر دارد. همچنین موتور دو پالسی PL-15 به آن انرژی جنبشی بیشتری در فاز نهایی حمله می‌بخشد. این برتری‌ها باعث شده است تا پنتاگون برای مقابله با تهدید PL-15، توسعه موشک نسل بعدی خود یعنی AIM-260 JATM را با سرعت بیشتری دنبال کند.
- در برابر Meteor: مقایسه با موشک اروپایی Meteor پیچیده‌تر است. Meteor از یک موتور رم جت بهره می‌برد که به آن اجازه می‌دهد سرعت بالای خود را در تمام طول مسیر پرواز حفظ کند و در نتیجه، یک منطقه غیرقابل گریز (No-Escape Zone) بسیار بزرگتر ایجاد می‌کند. در مقابل، PL-15 سرعت اولیه بالاتری دارد اما در فاز میانی مسیر، از انرژی جنبشی خود استفاده می‌کند. این یک تقابل میان سرعت اولیه بالاتر در برابر انرژی پایدارتر است.
شکی نیست که موشک پی ال 15 یک تغییر دهنده بازی در عرصه نبردهای هوایی است. این سلاح با ترکیب برد فوق‌العاده، سرعت بالا و سیستم هدایت پیشرفته، به چین و مشتریانش یک برتری استراتژیک قابل توجه بخشیده و انحصار غرب در حوزه موشک‌های هوا به هوای دوربرد را به چالش کشیده است. اگرچه هنوز سوالاتی در مورد عملکرد آن در برابر پیشرفته‌ترین سامانه‌های جنگ الکترونیک وجود دارد، اما ظهور موشک PL-15 جنگنده جی 10 و دیگر پلتفرم‌های چینی، نشان‌دهنده یک واقعیت انکارناپذیر است: مرکز ثقل قدرت در آسمان در حال جابجایی است و غرب اکنون با رقیبی روبرو شده که نه تنها در حال کپی‌برداری، بلکه در حال نوآوری و پیشی گرفتن است.
source