17 تیر 1404 ساعت 17:27
اخترشناسان آژانس فضایی اروپا از احتمال برخورد سیارک 2023 DW به زمین و پیامدهای ویرانگر ناشی از آن خبر دادهاند.
تحلیلهای علمی اخیر، زنگ خطری جدی را درباره سیارک عظیمی به نام 2023 DW به صدا درآوردهاند. این جرم آسمانی که در طبقهبندی سیارکهای «ویرانگر شهر» قرار میگیرد، پتانسیل ایجاد تخریب گسترده در صورت برخورد با زمین را دارد. بر اساس پیشبینیهای نگرانکننده، احتمال برخورد این سیارک با سیاره ما در سال ۲۰۳۲ وجود دارد.
طبق آخرین اخبار نجوم، اخترشناسان آژانس فضایی اروپا (ESA) با استفاده از دادههای رصدی دقیق، مسیر احتمالی حرکت این سیارک را مورد بررسی قرار دادهاند و چندین منطقه را که احتمال برخورد 2023 DW با آنها بیشتر است، شناسایی کردهاند. این مناطق بالقوه برخورد شامل بخشهای وسیعی از اقیانوس آرام جنوبی و همچنین مناطقی در خشکی نیز میشود. در حال حاضر نیز اقیانوس آرام جنوبی به عنوان یکی از محتملترین مکانها برای وقوع این رویداد فضایی در نظر گرفته شده است.
نگرانی اخترشناسان از برخورد سیارک 2023 DW به زمین
سیارک 2023 DW که نگرانیهای فزایندهای را در میان جامعهی علمی و افکار عمومی برانگیخته، برای نخستین بار در فوریه ۲۰۲۳ توسط گروهی از اخترشناسان در رصدخانه PMO واقع در کشور چین کشف شد. این رصدخانه، یکی از مراکز مهم تحقیقاتی در زمینه نجوم و اخترفیزیک در آسیا است و نقش بسزایی در کشف و ردیابی اجرام آسمانی نزدیک به زمین ایفا میکند.
در ابتدا، این جرم آسمانی به عنوان یک «جرم نزدیک به زمین» (Near-Earth Object یا NEO) طبقهبندی شد. این طبقهبندی اولیه به این معنی بود که سیارک 2023 DW در محدوده مدار زمین قرار دارد و پتانسیل نزدیک شدن به سیارهی ما را دارد. اما مشاهدات بعدی و محاسبات دقیقتر مسیر این سیارک، ابعاد نگرانکنندهتری را آشکار ساخت و نشان داد که احتمال تلاقی مدار آن با مدار زمین وجود دارد.
سیارک 2023 DW با قطر تقریبی ۱۶۰ متر (معادل ۵۲۵ فوت)، در دسته «سیارکهای بالقوه خطرناک» قرار میگیرد. این دستهبندی به سیارکهایی اطلاق میشود که به اندازه کافی بزرگ هستند تا در صورت برخورد با زمین، خسارات فاجعهبار منطقهای را به بار آورند. روند کشف و ارزیابی خطر این سیارک، با افزایش دقت در محاسبات مداری آن همراه بوده است. در زمان شناسایی اولیه، دانشمندان به این سیارک امتیاز ۱ در مقیاس تورینو اختصاص دادند.
ارزیابی خطر سیارک 2023 DW با مقیاس تورینو
- سیارک 2023 DW
مقیاس تورینو، ابزاری است که برای ارزیابی و طبقهبندی خطر برخورد اجرام نزدیک به زمین با سیاره ما مورد استفاده قرار میگیرد. امتیاز ۱ در این مقیاس، نشاندهنده یک «کشف عادی با پیشبینی عبوری نزدیک از کنار زمین بدون خطر ویژه» است. به عبارت دیگر، در ابتدا تصور میشد که این سیارک تهدید جدی برای زمین محسوب نمیشود.
اما با جمعآوری دادههای بیشتر و انجام محاسبات دقیقتر، ارزیابی خطر این سیارک نیز بهروز شد. در حال حاضر، سیارک 2023 DW در سطح ۲ مقیاس تورینو قرار گرفته است. این سطح، به معنای «کشفی نیازمند توجه اخترشناسان» تلقی میشود. این بدان معناست که دانشمندان باید به طور جدی این سیارک را زیر نظر داشته باشند و به جمعآوری دادههای بیشتر برای ارزیابی دقیقتر خطر آن ادامه دهند. هرچند احتمال برخورد آن هنوز نسبتاً پایین و در حدود ۱ در ۶۷۰ تخمین زده شده است، اما این احتمال به اندازهای جدی است که نمیتوان آن را نادیده گرفت.
رصدخانههای متعددی در سراسر جهان از طریق شبکه بینالمللی هشدار سیارک (IAWN) هماهنگ شدهاند تا خطر برخورد سیارک 2023 DW را به طور مداوم رصد کنند. مدار این سیارک در طول گردش ۲.۸ سالهاش به دور خورشید، چند بار مسیر زمین را قطع میکند و این مسئله پنجرههای زمانی خاصی را ایجاد میکند که در آنها امکان برخورد وجود دارد.
مراحل پروتکل نظارت بر تهدیدات بالقوه ناشی از اجرام آسمانی
پروتکل علمی نظارت و ارزیابی تهدیدات بالقوه ناشی از اجرام آسمانی مانند سیارک 2023 DW در پنج مرحله کلیدی قابل توصیف است. در مرحله اول، کشف اولیه و تعیین اولیه مدار صورت میگیرد، جایی که اخترشناسان با استفاده از شبکههای تلسکوپی زمینی و فضایی، آسمان را کاوش کرده و با شناسایی جرم آسمانی جدید، اولین دادههای مشاهدهای شامل موقعیت دقیق آن در زمانهای مشخص را ثبت میکنند. در مرحله دوم، ارزیابی خطر و تعیین درجه در مقیاس تورینو انجام میشود. دانشمندان با استفاده از ابزارهای استاندارد مانند مقیاس تورینو که احتمال برخورد و انرژی جنبشی پیشبینیشده را در نظر میگیرد و به عددی بین ۰ تا ۱۰ اختصاص میدهد، سطح خطر را ارزیابی میکنند.
مرحله سوم، ردیابی مداوم و اصلاح مدار است که قلب فرآیند نظارت محسوب میشود؛ رصد مداوم جرم در طول ماهها و سالها، اطلاعات بیشتری به مدل مداری اضافه کرده و به دانشمندان اجازه میدهد تا از احتمال برخورد سیارک 2023 DW با اطمینان بیشتری مطلع شوند. در مرحله چهارم، تعیین ویژگیهای فیزیکی شامل اندازه، ترکیب و چرخش سیارک حیاتی است؛ قطر تخمینی ۲۰۲۳ DW حدود ۱۶۰ متر است که میتواند خسارات منطقهای یا سونامیهای قابل توجه ایجاد کند و ترکیب و چرخش آن بر چگالی، استحکام و نحوه پراکندگی انرژی در لحظه برخورد تأثیر میگذارد. مرحله پنجم نیز شامل محاسبه احتمال برخورد و تهیه نقشه مناطق برخورد احتمالی است
در مورد برخورد سیارک 2023 DW، بالاترین احتمال مربوط به منطقهای در اقیانوس آرام جنوبی و تقریباً در ۱۵۰۰ کیلومتری شرق نیوزیلند است که در صورت وقوع میتواند باعث ایجاد سونامیهای گسترده در سواحل حوضه اقیانوس آرام شود. سناریوهای برخورد ثانویه نیز شامل بخشهایی از اقیانوس هند و مناطق دورافتاده آسیای مرکزی هستند، اگرچه احتمال وقوع در این نواحی به طور قابل توجهی کمتر ارزیابی شده است.
کدام مناطق در معرض بیشترین تهدید قرار دارند؟
بر اساس تجزیه و تحلیل دقیق دادههای مرکز مطالعات اجرام نزدیک زمین ناسا (CNEOS)، احتمالات و پیامدهای اصلی بر اساس مکان برخورد مشخص شده به شرح زیر است:
-
اقیانوس آرام جنوبی (۶۸ درصد احتمال): این رویداد میتواند منجر به جابهجایی مقادیر عظیمی از آب شود. این جابهجایی امواج سونامی قدرتمندی را ایجاد میکند که با ارتفاعی بین ۱۰ تا ۱۵ متر به سواحل مجاور اقیانوس آرام هجوم میآورند. با این حال تلفات انسانی مستقیم ممکن است نسبتاً کم باشد، اما اثرات ثانویه ناشی از سونامی میتواند گسترده باشد.
-
اقیانوس هند (۱۷ درصد احتمال): مشابه سناریو اقیانوس آرام، این رویداد نیز میتواند سونامیهایی ایجاد کند، اما این بار با تأثیر مستقیم بر جمعیتهای ساحلی پرجمعیتتر در آسیا و آفریقا. این کشورها ممکن است با امواج مخربی مواجه شوند که میتوانند زیرساختهای حیاتی را نابود کرده و بحرانهای انسانی گستردهای ایجاد کنند.
-
خشکی آسیای مرکزی (۹ درصد احتمال): اگر جرم آسمانی در خشکی آسیای مرکزی فرود آید میتواند گودالی با قطر ۲ تا ۳ کیلومتر ایجاد کند و یک انفجار هوایی قدرتمند ایجاد کند. این انفجار میتواند سازهها را تا شعاع ۳۰ کیلومتری به طور کامل نابود کرده و خسارات قابل توجهی را تا شعاع ۱۰۰ کیلومتری و همچنین اثرات جوی منطقهای وارد کند.
-
سایر مکانها (۶ درصد احتمال): این دسته شامل طیف وسیعی از مکانهای بالقوه است و پیامدهای آن به محل خاص برخورد بستگی دارد. برخورد در مناطق پرجمعیت میتواند منجر به تلفات گسترده و خسارات اقتصادی هنگفت شود، در حالی که برخورد در مناطق دورافتاده ممکن است اثرات کمتری داشته باشد.
بررسی راهکارهای تغییر مسیر سیارک ۲۰۲۳ DW
شناسایی دقیق مناطق احتمالی برخورد سیارک 2023 DW، جرقه اصلی همکاریهای گسترده بینالمللی در زمینه توسعه و اجرای استراتژیهای دفاع سیارهای نیز بوده است. موفقیت چشمگیر مأموریت «آزمایش انحراف دوگانه سیارکی» (DART) در سپتامبر ۲۰۲۲، نقطه عطفی در این حوزه محسوب میشود. در این مأموریت فضاپیمای DART با هدف تغییر مسیر سیارک دیمورفوس (قمر سیارک دیدیموس) با آن برخورد کرد و توانست دوره مداری آن را با دقتی فراتر از انتظار کاهش دهد.
در حال حاضر، آژانسهای فضایی پیشرو در جهان گزینههای متعددی را برای مقابله احتمالی با تهدیداتی مانند برخورد سیارک 2023 DW، که دارای ابعاد قابل توجهی است، مورد بررسی قرار دادهاند. عملیترین رویکرد اعزام یک فضاپیمای ضربهزن مشابه DART، اما با مقیاس و جرم بیشتر است. طراحی این فضاپیمای جدید باید متناسب با جرم و ابعاد بزرگتر ۲۰۲۳ DW باشد تا بتواند نیروی کافی برای تغییر مسیر آن را اعمال کند.
محاسبات مهندسی اولیه نشان میدهد که حتی اعمال تغییری جزئی، مانند کاهش سرعت سیارک به میزان تنها ۲ سانتیمتر در ثانیه، اگر این مداخله سالها پیش از برخورد احتمالی صورت گیرد، میتواند برای منحرف کردن کامل مسیر آن از مدار زمین کافی باشد. علاوه بر روش ضربه جنبشی، تکنیکهای جایگزین نیز در حال بررسی هستند. یکی از این روشها، استفاده از «تراکتور گرانشی» است. در این روش، یک فضاپیمای پرجرم، بدون برخورد فیزیکی، در نزدیکی سیارک قرار میگیرد و از طریق نیروی گرانشی خود، به آرامی و به طور پیوسته مسیر سیارک را تغییر میدهد.
همکاریهای بینالمللی در دفاع سیارهای
مدیریت و هماهنگی این تلاشهای بینالمللی بر عهده «دفتر هماهنگی دفاع سیارهای» در ناسا است. این دفتر با همکاری نزدیک آژانس فضایی اروپا (ESA)، آژانس فضایی ژاپن (JAXA) و سایر نهادهای فضایی و پژوهشی در سراسر جهان، چارچوب برنامهریزی و اجرای واکنشهای جهانی را سازماندهی میکند.
بازه زمانی فعلی برای سیارک ۲۰۲۳ DW هنوز امکان آمادهسازی مؤثر را فراهم میکند، زیرا ارزیابی مداوم احتمال برخورد با دریافت دادههای رصدی تازهتر و اصلاح مدلهای مداری، همچنان در حال بهروزرسانی است. اگرچه خطر برخورد مستقیم این سیارک در حال حاضر پایین ارزیابی میشود، اما فرآیند شناسایی علمی و تعیین دقیق محلهای برخورد احتمالی، گامی حیاتی و بزرگ در جهت تقویت توان دفاعی سیارهای ما محسوب میشود.
source