در سال ۲۰۰۹، IBM پردازنده‌ی Power7 را معرفی کرد؛ تراشه‌ای که قلب تپنده‌ی سریع‌ترین ابررایانه‌های جهان شد. اما این تنها آغاز راه بود. از آن زمان تا امروز، دنیای پردازش با شتابی بی‌سابقه به سمت هوش مصنوعی، یادگیری ماشین و حتی رایانش کوانتومی پیش رفته است. در این مقاله، نگاهی می‌اندازیم به نقشی که IBM در این مسیر بازی کرد.

بازگشت به سال ۲۰۰۹: تولد Power7

در دسامبر ۲۰۰۹، IBM نسل جدیدی از پردازنده‌های خود را با نام Power7 معرفی کرد. این تراشه که جانشین Power6 شده بود، با هدف اجرای حجم عظیمی از محاسبات علمی، داده‌کاوی و شبیه‌سازی‌های پیچیده طراحی شد.

Power7 از فناوری چندرشته‌ای پیشرفته پشتیبانی می‌کرد، هشت هسته‌ای بود و قادر بود تا ۴ رشته (Thread) را به‌ازای هر هسته اجرا کند؛ یعنی در مجموع ۳۲ رشته هم‌زمان. فرکانس پایه‌ی آن حدود ۳ تا ۴ گیگاهرتز بود که برای آن زمان، رقم قابل توجهی محسوب می‌شد.

🔹 ابررایانه‌ها و پردازنده‌های Power

IBM از Power7 برای توسعه‌ی ابررایانه‌هایی چون Watson (سامانه‌ی هوش مصنوعی معروف) و سیستم‌های محاسباتی پیشرفته‌اش استفاده کرد. Power7 بخشی از روندی بود که IBM را در رأس فهرست ابررایانه‌های TOP500 جهان قرار داد.

از Roadrunner گرفته تا Sequoia و بعدتر Summit، IBM با توسعه‌ی پیوسته‌ی پردازنده‌های Power توانست جایگاه برتر خود را در دنیای محاسبات فوق‌سنگین تثبیت کند.

🔹 رقابت داغ در دنیای تراشه‌ها

اما IBM تنها بازیگر میدان نبود. در دهه ۲۰۱۰، شرکت‌هایی مانند Intel، AMD، NVIDIA و بعدها ARM رقابت تنگاتنگی را در زمینه‌ی توسعه‌ی پردازنده‌های پرقدرت آغاز کردند.
به‌ویژه با ورود پردازنده‌های گرافیکی (GPU) به محاسبات علمی، نقش IBM به چالش کشیده شد و رقابت بر سر مصرف انرژی، بازدهی و سرعت به اوج رسید.

🔸 تحول بعدی: از Power7 تا هوش مصنوعی

در ادامه‌ی مسیر، IBM پردازنده‌های Power8 و Power9 را عرضه کرد که برای حجم سنگین محاسبات یادگیری ماشین بهینه شده بودند. یکی از نقاط عطف این مسیر، ابررایانه‌ی Summit بود که در سال ۲۰۱۸ به‌عنوان سریع‌ترین سوپرکامپیوتر جهان معرفی شد.

Summit از ترکیب پردازنده‌های Power9 با NVIDIA Volta GPU استفاده می‌کرد و توان پردازشی آن بیش از ۲۰۰ پتافلاپ بود. این یعنی امکان اجرای میلیاردها عملیات محاسباتی در ثانیه؛ چیزی فراتر از تصور یک دهه قبل.

🔸 پردازش در عصر هوش مصنوعی

امروز تمرکز از صرفاً سرعت بالا به‌سمت هوش و بهینگی رفته است. پردازنده‌هایی مثل IBM Telum برای تحلیل لحظه‌ای داده‌های مالی و امنیتی طراحی شده‌اند. این پردازنده‌ها نه‌تنها سریع، بلکه هوشمند و مجهز به شتاب‌دهنده‌های مخصوص AI هستند.

همچنین IBM در پروژه‌هایی نظیر WatsonX و Project Debater از این توان پردازشی برای توسعه‌ی سیستم‌های پیشرفته هوش مصنوعی استفاده کرده است.

آینده نزدیک: رایانش کوانتومی

اما انقلاب اصلی هنوز در راه است: رایانش کوانتومی.

IBM با پروژه‌هایی مانند IBM Q System One و IBM Quantum تلاش دارد تا آینده‌ای بسازد که در آن ابررایانه‌ها نه با ترانزیستور، بلکه با کیوبیت کار می‌کنند. این تغییر، قدرت محاسباتی را به سطحی می‌برد که حتی سریع‌ترین پردازنده‌های کلاسیک امروز قادر به رقابت با آن نخواهند بود.

پردازنده‌های کوانتومی IBM اکنون در مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های بین‌المللی در حال توسعه هستند و پلتفرم آنلاین IBM Quantum Experience نیز به پژوهشگران امکان تست الگوریتم‌های کوانتومی را می‌دهد.

✅ جمع‌بندی

از Power7 در سال ۲۰۰۹ تا امروز، IBM یکی از بازیگران اصلی در طراحی پردازنده‌هایی بوده که جهان محاسباتی را متحول کرده‌اند. هرچند شرکت‌هایی مانند NVIDIA و AMD نیز قدرت‌نمایی کرده‌اند، اما مسیر IBM از پردازنده‌های کلاسیک تا سامانه‌های هوش مصنوعی و رایانه‌های کوانتومی، نشان می‌دهد که غول آبی هنوز هم نقشی کلیدی در آینده محاسبات دارد.