دانشمندان هشدار می‌دهند که حدود ۲۷ میلیون تن نانوپلاستیک در اقیانوس ها شناور است. اما آیا راهی برای پاکسازی این کابوس زیر آب وجود دارد؟

یک بحران خاموش در اعماق اقیانوس‌ها در حال گسترش است و شرایط از آنچه تصور می‌شد، نگران‌کننده‌تر است.

آمار نگران‌کننده از میلون‌ها تن نانوپلاستیک در اقیانوس

پژوهشگران مؤسسه تحقیقات دریایی سلطنتی هلند (NIOZ) و دانشگاه اوترخت موفق به شناسایی 27 میلیون تن نانوپلاستیک تقریباً نامرئی در آب‌های اقیانوس اطلس شمالی شده‌اند؛ تهدیدی که دیگر نمی‌توان آن را نادیده گرفت.

این نخستین برآورد واقعی از میزان آلودگی پلاستیکی موجود در قالب ذرات نانو، یعنی ذراتی با اندازه‌ای کمتر از یک میکرومتر، به شمار می‌رود. تا پیش از این، حضور این ذرات تنها در مقادیر ناچیز تأیید شده بود، اما ابعاد واقعی آن نامشخص باقی مانده بود.

هلگه نیمن، پژوهشگر مؤسسه NIOZ و استاد ژئوشیمی در دانشگاه اوترخت، می‌گوید:

این تخمین نشان می‌دهد که مقدار پلاستیک موجود در قالب نانوذرات در این بخش از اقیانوس از حجم میکروپلاستیک‌ها و ماکروپلاستیک‌هایی که در اقیانوس اطلس شناورند، و حتی از مجموع پلاستیک‌های شناور در تمامی اقیانوس‌های جهان، بیشتر است.

این گروه تحقیقاتی، در جریان یک سفر پژوهشی چهار هفته‌ای با کشتی تحقیقاتی RV Pelagia، نمونه‌هایی از آب در 12 نقطه مختلف جمع‌آوری کردند. آنان با فیلتر کردن ذرات بزرگ‌تر از یک میکرومتر و بررسی باقی‌مانده‌ها از طریق طیف‌سنجی جرمی، توانستند مولکول‌های پلاستیکی‌ را شناسایی کنند که در بررسی‌های متداول اقیانوسی قابل آشکارسازی نیستند.

بیشتر بخوانید:

سوفی هیتبرینک، مسئول نمونه‌برداری در این مأموریت دریایی، اظهار داشت: «با خشک‌کردن و حرارت دادن نمونه‌های باقی‌مانده، توانستیم مولکول‌های شاخص انواع مختلف پلاستیک‌ها را در آزمایشگاه دانشگاه اوترخت شناسایی کنیم.»

بارانی از ذرات ریز خطرناک

نانوپلاستیک‌ها می‌توانند از مسیرهای گوناگونی وارد آب‌های اقیانوس شوند. زباله‌های پلاستیکی بزرگ‌تر در معرض تابش خورشید شکسته می‌شوند و رواناب رودخانه‌ها نیز ذرات پلاستیکی را از خشکی به دریا منتقل می‌کند. این ذرات میکروسکوپی همچنین قادرند از طریق جو جابه‌جا شده و یا همراه باران و یا ته‌نشینی خشک جوی، بر سطح اقیانوس بنشینند.

دانشمندان هشدار داده‌اند که نانوپلاستیک‌ها پیش‌تر وارد زنجیره غذایی دریایی شده‌اند و از باکتری‌ها و پلانکتون‌ها گرفته تا ماهی‌ها و شکارچیان راس زنجیره غذایی، از جمله انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. نانوپلاستیک‌ها قادر به عبور از سدهای زیستی بدن هستند و حتی در بافت مغز انسان نیز شناسایی شده‌اند؛ مسئله‌ای که نگرانی‌های شدیدی درباره تأثیرات آن بر سلامت و محیط‌زیست به‌دنبال داشته است.

نیمن افزود: «چگونگی اثرگذاری این نوع آلودگی بر زیست‌بوم همچنان به پژوهش‌های بیشتری نیاز دارد.» این یافته‌ها همچنین بخشی از معمای پلاستیک‌های گمشده را روشن می‌کند؛ یعنی اختلاف میان حجم پلاستیک تولیدشده در سطح جهان و مقدار ثبت‌شده در بررسی‌های زیست‌محیطی.

اکنون مشخص شده که بخش قابل توجهی از این مواد به ذراتی میکروسکوپی تجزیه شده‌اند که ابزارهای سنجش مرسوم موفق به ردیابی آن‌ها نشده‌اند. نیمن می‌گوید: «تاکنون مقالاتی وجود داشتند که نشان‌دهنده وجود نانوپلاستیک‌ها در آب‌های اقیانوسی بودند، اما هیچ‌گاه امکان برآورد میزان دقیق آن‌ها فراهم نشده بود.»

این گروه پژوهشی با استفاده از بودجه‌ای به ارزش 3.5 میلیون یورو، قصد دارد بررسی کند که این ذرات چگونه بر زیست‌بوم‌ها اثر می‌گذارند، چه نوع پلاستیکی در میان آن‌ها غالب است و آیا در دیگر اقیانوس‌ها نیز به همین میزان پراکندگی دارند یا نه. با این حال، پژوهشگران تأکید کرده‌اند که مهم‌ترین پیام این تحقیق، غیرقابل بازگشت بودن آسیب وارد شده است. نیمن هشدار داد:

نانوپلاستیک‌هایی که اکنون در محیط وجود دارند، دیگر قابل پاک‌سازی نیستند. بنابراین یکی از پیام‌های اصلی این پژوهش آن است که باید از آلودگی بیشتر محیط‌زیست به پلاستیک جلوگیری شود.

نتایج این مطالعه در مجله Nature منتشر شده است.