با گذشت بیش از یک ماه از آغاز اختلالات گسترده و بی‌سابقه در سامانه‌های موقعیت‌یاب جهانی (GPS) در سراسر ایران، تازه‌ترین داده‌های منتشر شده از وب‌سایت تخصصی GPSJAM.org حاکی از بازگشت وضعیت به حالت عادی در بخش‌های وسیعی از کشور است. این اختلالات که در هفته‌های اخیر نگرانی‌های فراوانی را در میان کاربران و صنایع مختلف به وجود آورده بود، اکنون در بسیاری از مناطق فروکش کرده است. با این حال، بررسی دقیق‌تر نقشه‌های پایش نشان می‌دهد که منطقه شمال‌غرب کشور همچنان به طور مداوم در وضعیت هشدار بالا و با تداخل قابل توجه سیگنال‌های GPS دست و پنجه نرم می‌کند. این تفاوت منطقه‌ای، پرسش‌هایی را در مورد ماهیت و منشأ این اختلالات مطرح می‌سازد که نیازمند بررسی عمیق‌تر است.

به گزارش سرویس داخلی رسانه اخبار فناوری تکنا، بر اساس نقشه به‌روزرسانی شده اطلاعات پایش اختلالات GPS تا امروز، شنبه ۲۸ تیرماه، تقریباً تمام نقاطی که در روزهای گذشته با تداخل شدید GPS مواجه بودند، اکنون به وضعیت عادی بازگشته‌اند. این مناطق شامل پایتخت، تهران، و شهرهای مهمی همچون البرز، قم، ساوه، کاشان، و بندرعباس در جنوب کشور می‌شوند. حتی برخی مناطق دریایی خلیج فارس که پیش‌تر گزارش‌هایی از اختلال در ناوبری آن‌ها منتشر شده بود، حالا وضعیت پایداری را تجربه می‌کنند. نشانگر سبز در نقشه جهانی تداخل، بیانگر آن است که میزان اختلال در این نواحی به زیر ۲ درصد کاهش یافته است که عملاً به معنای عملکرد طبیعی و بدون مشکل سامانه‌های موقعیت‌یاب برای کاربران عادی است.

در مقابل این بهبود گسترده، مناطقی خاص در شمال‌غرب کشور همچنان با چالش‌های جدی مواجه هستند. شهرهایی نظیر اهر، ورزقان، جلفا، ماکو، بستان‌آباد، و بخش‌های شمالی تبریز در نقشه پایش با رنگ قرمز مشخص شده‌اند. این رنگ نماد تداخل سیگنال GPS بیش از ۱۰ درصد است که نشان‌دهنده اختلال جدی و مداوم در عملکرد سامانه‌های موقعیت‌یاب در این نواحی است. نکته قابل تأمل این است که این تمرکز جغرافیایی اختلالات، از روزهای گذشته نیز ثابت مانده و به نظر می‌رسد که دلیل آن فراتر از یک اختلال گذرا یا فنی ساده باشد. این وضعیت، توجه را به نوار مرزی ایران با اقلیم کردستان عراق، ترکیه، و جمهوری آذربایجان معطوف می‌کند که در روزهای اخیر به طور مداوم تحت تأثیر این تداخلات قرار گرفته‌اند.

در اوج اختلالات GPS در هفته‌های گذشته، شهروندان و کاربران ایرانی در شبکه‌های اجتماعی گزارش‌های متعددی از پیامدهای عملی این وضعیت منتشر کرده بودند. این گزارش‌ها شامل اختلال در عملکرد موقعیت‌یاب خودروها و سرویس‌های تاکسی اینترنتی، از کار افتادن نقشه‌های مسیر‌یاب پرکاربرد مانند Google Maps و Waze، و حتی مشکلات جدی در ناوبری دریایی در بخش‌های جنوبی کشور می‌شد. این مسائل به طور مستقیم بر عبور و مرور روزمره شهروندان تأثیر گذاشته و باعث سردرگمی و اتلاف وقت بسیاری شده بود. هرچند امروز بخش عمده‌ای از این مشکلات در مناطق مرکزی و جنوبی برطرف شده است، اما تداوم اختلال در شمال‌غرب کشور همچنان می‌تواند پیامدهای قابل توجهی داشته باشد.

تداوم اختلال در مناطق خاصی از شمال‌غرب کشور می‌تواند نگرانی‌های جدی را برای بخش‌های حیاتی و حساس ایجاد کند. صنایعی مانند لجستیک و حمل‌ونقل که به دقت موقعیت‌یابی وابسته هستند، ممکن است با چالش‌های عملیاتی مواجه شوند. همچنین، بخش نظامی، کشاورزی دقیق که از GPS برای بهینه‌سازی فعالیت‌ها استفاده می‌کند، و حمل‌ونقل هوایی محلی در این مناطق، همگی می‌توانند تحت تأثیر قرار گیرند. این اختلالات مداوم، علاوه بر ایجاد تأخیر و افزایش هزینه‌ها، می‌تواند به کاهش کارایی و حتی بروز حوادث در این بخش‌ها منجر شود، که نیازمند توجه فوری و راه‌حل‌های پایدار است.

تا لحظه تنظیم این گزارش، هیچ مقام رسمی در ایران درباره منشأ دقیق این اختلالات یا دلایل پشت پرده آن توضیح شفاف و جامعی ارائه نکرده است. تنها چند مصاحبه پراکنده با کارشناسان و مسئولان منتشر شده که بیشتر بر لزوم جایگزینی سیستم چینی بیدو (Beidou) به جای GPS در کشور تأکید داشته‌اند. با این حال، کارشناسان حوزه فناوری بر این باورند که چنین جایگزینی تأثیر خاصی در عملکرد پهپادها و ریزپرنده‌ها نخواهد داشت و نمی‌تواند به عنوان راه‌حل مستقیم برای رفع اختلالات فعلی تلقی شود. فقدان پاسخ شفاف، نبود اطلاع‌رسانی عمومی و الگوی جغرافیایی تکرارشونده اختلالات، همگی حکایت از این دارند که اختلال GPS در کشور ممکن است ادامه دار شود و صرفاً یک مشکل فنی سراسری و گذرا نیست.