در سالهای اخیر، وابستگی ما به موبایل بهطور چشمگیری افزایش یافته است. چک کردن شبکههای اجتماعی، تماشای فیلم یا حتی مطالعه کتاب الکترونیکی پیش از خواب، برای بسیاری تبدیل به عادتی روزمره شده است. اما آیا این عادت بیضرر است؟ تحقیقات متعدد نشان میدهند که استفاده از موبایل قبل از خواب تأثیر مستقیمی بر کیفیت و مدت زمان خواب دارد.
نور آبی؛ دشمن پنهان خواب
صفحهنمایش موبایلها، تبلتها و لپتاپها نوری موسوم به “نور آبی” (Blue Light) ساطع میکنند. این نور با سرکوب ترشح ملاتونین هورمونی که بدن برای خواب به آن نیاز دارد باعث میشود بدن سیگنال درستی برای ورود به مرحله خواب دریافت نکند. مطالعات نشان میدهد افرادی که پیش از خواب در معرض نور آبی قرار میگیرند، دیرتر به خواب میروند و خواب عمیقتری را تجربه نمیکنند.
تأثیر روانی استفاده از موبایل قبل خواب
استفاده از موبایل تنها از نظر فیزیولوژیکی مضر نیست؛ بلکه از جنبه روانی نیز اثرات منفی دارد. اسکرول کردن بیپایان در شبکههای اجتماعی میتواند احساس اضطراب، مقایسهگری و حتی افسردگی را افزایش دهد. این احساسات ناخوشایند بهراحتی به خواب ما منتقل میشوند و مانع از خواب آرام و باکیفیت میشوند.
وابستگی ذهنی به موبایل و تأخیر در خواب
بسیاری از ما حتی بدون دلیل مشخصی، هنگام رفتن به رختخواب سراغ موبایل میرویم. این وابستگی ذهنی باعث میشود بدن و مغز نتوانند بهراحتی وارد فاز استراحت شوند. هر بار که نوتیفیکیشنی دریافت میکنیم یا پیامی را میخوانیم، مغز فعالتر شده و از حالت آرامش خارج میشود.
تحقیقات علمی چه میگویند؟
در پژوهشی که در ژورنال “Sleep Health” منتشر شده، مشخص شد افرادی که در ساعت پایانی شب از موبایل استفاده میکنند، بهطور متوسط ۲۱ دقیقه کمتر از دیگران میخوابند و خوابشان نیز سطحیتر است. همچنین استفاده شبانه از موبایل با افزایش خطر بیخوابی، کاهش توانایی تمرکز در روز بعد و خستگی مزمن همراه است.
کودکان و نوجوانان؛ آسیبپذیرترین گروه
تأثیر موبایل در خواب در سنین پایین بهمراتب شدیدتر است. مغز کودکان و نوجوانان هنوز در حال رشد است و خواب باکیفیت برای آنها حیاتی است. استفاده از موبایل تا دیروقت باعث اختلال در رشد مغزی، کاهش عملکرد تحصیلی و حتی بروز مشکلات رفتاری در این گروه سنی میشود.
نشانههایی که میگویند موبایل بر خواب شما اثر گذاشته است
- احساس خستگی مداوم در طول روز
- دشواری در بیدار شدن صبحها
- کاهش تمرکز
- تحریکپذیری یا نوسانات خلقی
- تمایل به چرت زدن مکرر
اگر این علائم را در خود مشاهده میکنید، احتمالاً استفادهی شبانه از موبایل شما باید محدود شود.
چگونه تأثیر موبایل در خواب را کاهش دهیم؟
راهکارهایی که میتوانند به بهبود کیفیت خواب کمک کنند عبارتاند از:
۱. خاموش کردن دستگاهها یک ساعت قبل از خواب
ترک عادت استفاده از موبایل پیش از خواب شاید سخت باشد، اما میتواند تأثیر چشمگیری در بهبود خواب داشته باشد.
۲. استفاده از فیلتر نور آبی
بیشتر گوشیهای هوشمند امروزی دارای حالت شب یا “Night Shift” هستند که نور آبی صفحهنمایش را کاهش میدهد.
۳. قرار دادن موبایل در حالت پرواز یا خارج از اتاق خواب
با این کار، وسوسهی چک کردن نوتیفیکیشنها را کاهش میدهید.
۴. مطالعه کتاب کاغذی یا مدیتیشن بهجای موبایل
فعالیتهایی مانند کتابخوانی، تنفس عمیق یا گوش دادن به موسیقی ملایم، میتوانند به آرامسازی ذهن و بدن پیش از خواب کمک کنند.
نقش اپلیکیشنهای هوشمند در پایش خواب
جالب است بدانید که همان موبایلی که خواب ما را مختل میکند، میتواند در پایش و بهبود آن نیز کمککننده باشد. اپلیکیشنهایی مانند Sleep Cycle، Calm و Headspace با بررسی الگوهای خواب، مدیتیشن و موسیقی خواب، میتوانند به ارتقاء کیفیت خواب کمک کنند؛ البته مشروط بر اینکه استفادهی هوشمندانهای از آنها داشته باشیم.
جمعبندی
استفادهی بیرویه از موبایل، بهویژه در ساعات پایانی شب، تهدیدی جدی برای کیفیت خواب است. کاهش ترشح ملاتونین، فعال شدن مغز، اضطراب روانی و اختلال در ریتم شبانهروزی، همگی از پیامدهای این رفتار هستند. اما با شناخت بهتر این موضوع و اجرای راهکارهای سادهای مثل محدود کردن استفاده از موبایل قبل خواب، میتوان تا حد زیادی از این آسیبها جلوگیری کرد.
source