1

در دنیای امروز، تعاملات و تعهدات افراد در قالب قرارداد شکل می‌گیرد و به همین دلیل آگاهی از مفاهیم حقوقی مانند حق حبس اهمیت زیادی دارد. شاید بسیاری تصور می‌کنند حق حبس فقط مخصوص قراردادهای فروش است، اما این حق در همه قراردادهای قانونی، حتی ازدواج نیز کاربرد دارد و می‌تواند از حقوق مالی زن در برابر بی‌تعهدی همسر حمایت کند.

در این مطلب سعی شده با زبانی ساده و کاربردی به پرسش‌هایی نظیر «حق حبس چیست؟»، «حق حبس زن چیست؟» یا «حق حبس در عقد چطور اعمال می‌شود؟» پاسخ داده شود.

حق حبس چیست؟

حق حبس به این معناست که طرفین قراردادهای معوض (مثل خرید و فروش، اجاره یا ازدواج) می‌توانند تا زمانی که طرف مقابل به تعهدش عمل نکرده، از انجام تعهد خود، خودداری کنند. این حق به عنوان یک ابزار قانونی برای تضمین متقابل اجرای تعهدات پیش‌بینی شده است.

مثلاً در یک معامله ملکی، فروشنده می‌تواند تحویل سند یا کلید ملک را به دریافت کامل یا رقم مشخصی از معامله، مشروط کند.

انواع حق حبس

• حق حبس در بیع (خرید و فروش) مطابق ماده ۳۷۷ قانون مدنی، خریدار و فروشنده می‌توانند از تسلیم ثمن یا مبیع خودداری کنند تا طرف مقابل هم تعهد خود را اجرا کند.
• حق حبس در نکاح بر اساس ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی، زن می‌تواند تا زمانی که مهریه‌اش را دریافت نکرده، از ایفای وظایف زناشویی امتناع کند. این یکی از مهم‌ترین کاربردهای حق حبس است که پرونده‌های بسیاری برای آن در دادگاه‌های تشکیل می‌شود. در حقیقت بسیاری از مراجعان به وکلا با این پرسش صحبت خود را آغاز می‌کنند که حق حبس مهریه چیست؟ یا حق حبس در دوران عقد چیست؟
• سایر موارد حق حبس در قراردادهای اجاره، پیمانکاری، صلح و معاوضه نیز قابل اجراست، به‌شرط آنکه معوض باشند و شرایط زیر برقرار باشد.

شرایط لازم برای اعمال حق حبس

برای استفاده قانونی از این حق، باید شرایط خاصی پیش از عقد قرارداد پیش‌بینی شده باشد که در جدول زیر به آن‌ها اشاره شده است:

آثار قانونی و کاربردی حق حبس

حق حبس نه‌تنها از لحاظ قانونی مشروع است، بلکه به‌عنوان ابزار دفاعی در دادگاه‌های کشور هم قابل استناد است. برخی از مهم‌ترین آثار آن عبارت‌اند از:

• جلوگیری از سوءاستفاده طرف مقابل
• امکان استفاده از آن در دفاع از حقوق در مراجع قضایی
• مطالبه خسارت در صورت اجرا نشدن تعهدات طرف مقابل
• عدم تحمیل مسئولیت به دارنده حق حبس

سقوط یا از بین رفتن حق حبس

حق حبس همیشه دائمی نیست و ممکن است به دلایل زیر ساقط شود:

• اجرای تعهد طرف مقابل
• تسلیم داوطلبانه مال بدون شرط
• وجود شرط خلاف حق حبس در قرارداد
• تمکین زن از همسر حتی یک‌بار (در عقد نکاح)
• صدور رأی دادگاه مبنی بر الزام به اجرا

حق حبس زن در ازدواج چیست؟

یکی از پرتکرارترین سوالات مراجعات دادگاه‌های خانواده درباره حق حبس زن یا حق حبس در ازدواج است. مطابق قانون، زن می‌تواند تا زمانی که مهریه خود را نگرفته است، از تمکین (روابط زناشویی یا زندگی با شوهر) خودداری کند، بدون آنکه حق نفقه‌اش از بین برود. نکته مهم اینجاست که به‌محض یک‌بار تمکین، این حق از او ساقط می‌شود. فراموش نکنید که شرط حال بودن مهریه بسیار مهم است. اگر مهریه موجل باشد (یعنی برای آینده تعیین شده باشد)، حق حبس قابل اعمال نیست.

نقش وکیل در اعمال حق حبس

حق حبس ابزاری هوشمندانه برای مدیریت ریسک در قراردادها و حفظ حقوق مالی، به‌ویژه برای زنان در ازدواج است. اما مثل هر ابزار حقوقی، اگر به درستی و در زمان مناسب استفاده نشود، ممکن است نتیجه‌ای معکوس داشته باشد. اگر شما هم در حال تنظیم قرارداد یا ورود به رابطه ازدواج هستید، حتماً با یک مشاور حقوقی مشورت کنید. توصیه می‌کنیم قبل از طرح دعوا در دادگاه خانواده یا ارسال اظهارنامه، با وکلای متخصص پلتفرم حقوقی ترازو مشورت کنید تا از این ابزار به درستی بهره ببرید. برای مشاوره حقوقی آنلاین و دریافت پاسخ سوالات خود درباره حق حبس، به etarazoo.com  مراجعه کنید.

سوالات متداول درباره حق حبس

• حق حبس چگونه ساقط می‌شود؟ در صورت اجرای تعهد یا توافق صریح یا ضمنی برای اسقاط آن.
• آیا حق حبس در دوران عقد هم قابل استفاده است؟ بله. زن می‌تواند تا زمان دریافت مهریه از تمکین امتناع کند، حتی اگر هنوز زندگی مشترک آغاز نشده باشد.
• آیا فروشنده بعد از تحویل ملک هم می‌تواند حق حبس را اجرا کند؟ خیر. با تسلیم داوطلبانه بدون شرط، این حق از بین می‌رود.
• اگر حق حبس اعمال شود، طرف مقابل می‌تواند شکایت کند؟ در صورت رعایت شرایط قانونی، خیر. اما اگر تعهد حال نباشد یا شروط حق حبس برقرار نباشد، ممکن است طرف مقابل بتواند الزام به انجام تعهد را درخواست کند.

این مطلب صرفا جنبه تبلیغاتی داشته و فوت و فن هیچ مسئولیتی را در رابطه با آن نمی‌پذیرد