محمدمهدی جعفری، دبیرکل جایزه نوآوری اجتماعی جانا، در ابتدای آیین دومین دوره این جایزه  با تأکید بر استقلال این نهاد، از جانا به‌عنوان حرکتی برخاسته از دل جامعه یاد کرد که تلاش دارد در شرایط دشوار اجتماعی، امید و نوآوری را زنده نگه دارد.

جعفری با اشاره به چشم‌انداز این نهاد گفت: ما در جانا نهادسازی کردیم برای پرورش نوآوران اجتماعی. این حرکت، محصول خواست جامعه‌ای است که به‌رغم همه تاریکی‌ها، هنوز به روشنایی ایمان دارد.

او تأکید کرد که جانا وابسته به هیچ جریان سیاسی، سازمان دولتی یا نهاد اقتصادی نیست و ادامه داد: ما نه مأیوسیم، نه وابسته؛ جانا مستقل است، چون باور دارد نوآوری اجتماعی بدون آزادی عمل و فاصله گرفتن از ملاحظات سیاسی و اقتصادی شکل نمی‌گیرد.

جعفری یکی از مهم‌ترین اهداف جانا را تقویت جریان امید در جامعه دانست و گفت: در روزگاری که ناامیدی چون سایه‌ای سنگین بر جامعه افتاده، ما آمده‌ایم تا امید را به‌مثابه یک عمل اجتماعی تمرین کنیم؛ امیدی که فقط در شعار خلاصه نمی‌شود، بلکه در عمل، در توانمندسازی جامعه و در به رسمیت شناختن صداهای خاموش معنا پیدا می‌کند.

او در بخش دیگری از سخنانش با تأکید بر توجه ویژه جانا به نوجوانان و جوانان خاطرنشان کرد: ما در جانا می‌خواهیم نوجوانان و جوانان را وارد این میدان کنیم، چون باور داریم نوآوری اجتماعی بدون حضور نسل‌های جدید ممکن نیست. این جایزه متعلق به آینده است، نه گذشته.

دبیرکل جانا  با اشاره به استقلال ساختاری و فکری این نهاد گفت: ما بدون بودجه دولتی، بدون حمایت قدرت و ثروت، و فقط با پشتوانه اعتماد اجتماعی جلو آمده‌ایم. این مسیر، سخت است اما ممکن است. جانا تلاشی است برای ساختن آینده‌ای که در آن، جامعه خودش بتواند از دل بحران‌ها، پاسخ بسازد.

بدون نهادهای مدنی قوی، توسعه ممکن نیست

علی ربیعی، معاون اجتماعی رئیس‌جمهور نیز در آیین دومین دوره جایزه نوآوری اجتماعی جانا با اشاره به شرایط پیچیده و متحول امروز جامعه ایران، بر اهمیت بازتعریف مفهوم نوآوری اجتماعی و نقش آن در بازسازی اعتماد عمومی و تاب‌آوری اجتماعی تأکید کرد.

ربیعی سخنان خود را با تأملی بر نقش دولت‌ها آغاز کرد و گفت: امروز دیگر دولت‌ها نمی‌توانند تمام مشکلات را به‌تنهایی حل کنند. ما نیاز به مشارکت واقعی جامعه، سازمان‌های مردمی و ایده‌های نو داریم. نوآوری اجتماعی، راهی است برای عبور از بحران‌های مزمن با تکیه بر توان خود جامعه.

او با انتقاد از تمرکز صرف بر فناوری و اقتصاد در بحث نوآوری افزود: در کشور ما، نوآوری بیشتر در حیطه فناوری، صنعت و اقتصاد تعریف شده، در حالی‌ که به‌شدت نیازمند نوآوری در حوزه‌های اجتماعی هستیم؛ جایی که بتوانیم مسائل مزمنی مثل فقر، حاشیه‌نشینی، تبعیض و نابرابری را با راه‌حل‌های تازه و مردم‌محور پاسخ دهیم.

ربیعی با اشاره به اهمیت نهادهای واسط اجتماعی مانند جانا گفت: نهادهای نوآور اجتماعی، میانجی‌هایی هستند بین دولت، مردم و مسائل. جانا نمونه‌ای روشن از این نهادهاست که بدون اتکا به قدرت یا ثروت، به دنبال تقویت تاب‌آوری اجتماعی و بازسازی امید است.

او با تأکید بر ضرورت شنیدن صدای نسل جدید ادامه داد: امروز باید نسل‌های نو را جدی بگیریم. بسیاری از جوانان و نوجوانان، ایده‌هایی دارند که می‌توانند جامعه را دگرگون کنند. آن‌ها را ببینیم، گوش کنیم و در تصمیم‌سازی‌های اجتماعی دخیل کنیم.

علی ربیعی نوآوری اجتماعی را ضرورتی تاریخی برای ایران امروز دانست و گفت:

اگر می‌خواهیم از بن‌بست‌ها عبور کنیم، باید از دل جامعه، امید و راه‌حل بسازیم. نوآوری اجتماعی، ابزار این گذار است.

نوآوری اجتماعی، تقابل نرم با قدرت مستقر

دکتر محمد فاضلی، جامعه‌شناس، در سخنرانی تحلیلی خود، نوآوری اجتماعی را فرآیندی دانست که از طریق توانمندسازی جامعه، افزایش کارآمدی و ایجاد تغییرات سیستمی، به چالش ساختارهای سنتی و قدرت‌های مستقر می‌پردازد.

او با ذکر نمونه‌هایی از جهان، همچون بودجه‌ریزی مشارکتی در برزیل یا ظهور شبکه‌های رسانه‌ای نوین، گفت: قدرت سیاسی اغلب در برابر نوآوری مقاومت می‌کند؛ چرا که نوآوری، نظم موجود را به چالش می‌کشد. اما هیچ تحولی بدون مواجهه با ساختارهای مسلط رخ نمی‌دهد.

هوش مصنوعی می‌تواند عدالت‌ساز یا تبعیض‌گر باشد

کامران باقری، مدیرعامل شرکت هوش مصنوعی اسمایلینو هم با اشاره به تجربیات میدانی از اثرات فناوری در مناطق محروم، از هوش مصنوعی به‌عنوان ابزاری برای تحقق عدالت اجتماعی یاد کرد و گفت: دستیارهای صوتی بومی می‌توانند به کشاورزان، مادران در مناطق دورافتاده یا دانش‌آموزان کم‌برخوردار، خدمات حیاتی ارائه دهند؛ اما اگر در طراحی این فناوری‌ها عدالت رعایت نشود، با بی‌عدالتی ماشینی مواجه خواهیم شد.

او تأکید کرد که نوآوران اجتماعی باید در طراحی و سیاست‌گذاری هوش مصنوعی نقش ایفا کنند تا از بروز شکاف‌های جدید جلوگیری شود.

جانا، فراتر از یک جایزه

آیین دومین دوره جایزه جانا بار دیگر نشان داد که نوآوری اجتماعی در ایران تنها یک حرکت نمادین نیست، بلکه تلاشی جمعی برای ساختن جامعه‌ای توانمند، هوشمند و عدالت‌محور است.

از نگاه سخنرانان، مسیر آینده ایران از دل هم‌افزایی میان نوآوری، نهادهای مدنی و فناوری می‌گذرد؛ مسیری که جانا تلاش دارد آن را هموارتر سازد.