در سال‌های اخیر، با وجود پیشرفت‌های چشمگیر علمی، برخی گروه‌ها و افراد در نقاط مختلف جهان دوباره نظریه‌ای را زنده کرده‌اند که قرن‌هاست از سوی علم رد شده است: «زمین صاف است.» این گزارش با تکیه بر شواهد علمی، تاریخی و تجربی، به بررسی و پاسخ به این ادعا می‌پردازد.

نظریه «زمین صاف» یا Flat Earth پیشینه‌ای طولانی دارد. در دوران باستان، بسیاری از تمدن‌ها بر این باور بودند که زمین صفحه‌ای مسطح است و خورشید و ماه در بالای آن حرکت می‌کنند. اما از دوران یونان باستان به بعد، با پیشرفت دانش و ثبت مشاهدات دقیق، شواهد متعددی ارائه شد که نشان می‌داد زمین شکلی کروی دارد.

باورهای باستانی درباره زمین

در اسطوره‌های اسکاندیناوی، زمین بر پشت چهار فیل قرار داشت که خودشان بر لاک‌پشتی عظیم‌الجثه ایستاده بودند. در برخی فرهنگ‌های دیگر، تصور می‌شد که اقیانوس‌ها از لبه زمین به پرتگاهی بی‌انتها سرازیر می‌شوند.

به گزارش گویا آی تی، از نخستین شواهد علمی می‌توان به کار «اراستوستن» اشاره کرد؛ دانشمند یونانی که در قرن سوم پیش از میلاد، با اندازه‌گیری زاویه سایه‌ها در دو شهر مختلف، محیط کره زمین را با دقتی شگفت‌انگیز محاسبه کرد.

سفرهای اکتشافی و پایان یک تصور

در قرون میانه، دریانوردانی مانند کریستف کلمب و فردیناند ماژلان، با سفرهای دریایی طولانی، عملاً نشان دادند که زمین مسطح نیست. سفر ماژلان در قرن شانزدهم که نخستین گردش کامل انسان به دور زمین بود، یکی از مهم‌ترین شواهد تجربی این واقعیت محسوب می‌شود.

طرفداران نظریه زمین صاف اغلب مدعی‌اند که تصاویر ماهواره‌ای جعلی است یا قوانین فیزیک نیوتنی و نسبیتی نادرست‌اند. اما جامعه علمی با انجام آزمایش‌های تکرارشونده، این ادعاها را بارها رد کرده است. برای مثال، پروازهای مستقیم میان شهرهای نیم‌کره جنوبی تنها در صورتی امکان‌پذیر است که زمین کروی باشد، چرا که مدل زمین صاف نمی‌تواند این مسیرها و زمان‌بندی دقیق آنها را توضیح دهد.

شواهد روزمره کروی بودن زمین

• تغییر موقعیت صورت‌های فلکی هنگام حرکت به سمت شمال یا جنوب

• انحنای افق هنگام پرواز

• تفاوت ساعت طلوع و غروب خورشید در نقاط مختلف

• مسیر و مدت‌زمان پروازهای بین نیم‌کره جنوبی

شواهد علمی مدرن

ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) هر ۹۰ دقیقه یک‌بار زمین را دور می‌زند و تصاویر زنده و مداومی از سیاره ما منتشر می‌کند. در این تصاویر، نه‌تنها انحنای افق به‌روشنی دیده می‌شود، بلکه سایه زمین بر ماه نیز شواهدی آشکار از کروی بودن آن ارائه می‌دهد.

GPS و کروی بودن زمین

سیستم موقعیت‌یابی جهانی (GPS) بر پایه محاسبات کروی بودن زمین کار می‌کند. اگر زمین مسطح بود، تعیین دقیق موقعیت جغرافیایی با این فناوری عملاً غیرممکن می‌شد.

چرا همچنان برخی به زمین صاف باور دارند؟

روان‌شناسان این گرایش را به «باورهای توطئه‌محور» و بی‌اعتمادی عمیق به نهادهای علمی و رسانه‌ای مرتبط می‌دانند. در دنیای امروز که اطلاعات نادرست با سرعتی باورنکردنی در شبکه‌های اجتماعی گسترش می‌یابد، نظریه‌های شبه‌علمی می‌توانند برای برخی جذاب‌تر از واقعیت‌های علمی باشند.

نتیجه‌گیری

در نهایت، شواهد علمی و تجربی به‌روشنی نشان می‌دهد که زمین کره‌ای با انحنای مشخص است. نظریه زمین صاف، نه‌تنها با علم روز در تضاد است، بلکه با مشاهدات عینی نیز همخوانی ندارد. از این رو، از منظر علمی، چنین ادعایی تنها در صورتی پذیرفتنی خواهد بود که شواهدی بسیار قوی‌تر از گمانه‌زنی‌ها ارائه شود.