تحولات سریع تکنولوژی و تغییر نیازهای بازار کار باعث شده‌اند که سازمان‌ها و کارفرمایان، بیش از هر زمان دیگری، به جای مدرک تحصیلی بر مهارت‌های واقعی افراد تمرکز کنند. این رویکرد که در جهان با عنوان Skills-First Hiring یا «استخدام مبتنی بر مهارت» شناخته می‌شود، به گفته کارشناسان، آینده فرآیند جذب نیروی انسانی را شکل خواهد داد.
ورود رسمی به دوران مهارت‌محوری
«چوا پی‌ینگ»، اقتصاددان ارشد لینکدین، در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است که ما رسماً وارد عصر استخدام مبتنی بر مهارت شده‌ایم. او می‌گوید:
«جهان کار در حال گذر از مدل سنتی جذب نیرو بر اساس مدرک دانشگاهی به مدل جدیدی است که در آن، توانایی عملی افراد مهم‌ترین معیار استخدام خواهد بود.»
این تغییر رویکرد نه‌تنها نتیجه پیشرفت‌های فناورانه، بلکه پاسخی به کمبود نیروی متخصص در حوزه‌هایی است که هنوز مسیر آموزشی رسمی و سنتی برای آن‌ها تعریف نشده است.
ظهور مشاغل جدید بدون معادل دانشگاهی
یکی از عوامل کلیدی این تحول، ظهور مشاغل نو است. به‌عنوان مثال، نقش‌هایی مانند «طراح تجربه کاربر در متاورس»، «مدیر پروژه‌های بلاکچین» یا «مهندس یادگیری ماشین» در یک دهه پیش حتی وجود نداشتند و در بسیاری از دانشگاه‌ها هنوز رشته تحصیلی مستقیمی برای آن‌ها ارائه نمی‌شود. همین موضوع باعث شده کارفرمایان به جای جست‌وجوی مدرک، به مهارت‌های قابل اثبات در رزومه یا نمونه‌کار افراد توجه کنند.
مهارت‌های نو؛ از مزیت تا ضرورت
دلیل دوم این تغییر، نیاز فزاینده به مهارت‌های جدید است. اگر تا چند سال پیش آشنایی با مفاهیمی مانند هوش مصنوعی یا تحلیل داده یک مزیت رقابتی محسوب می‌شد، امروز دیگر یک ضرورت است. به‌عنوان نمونه، گزارش «فوربس» نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۴، بیش از ۵۰ درصد آگهی‌های شغلی در حوزه بازاریابی دیجیتال، آشنایی با ابزارهای هوش مصنوعی را جزو پیش‌شرط‌ها قرار داده‌اند.
علاوه بر آن، شرکت‌ها به دنبال نیروهایی هستند که بتوانند با فناوری‌های نوظهور مثل اتوماسیون فرآیندها، تحلیل کلان‌داده و ابزارهای تولید محتوای هوشمند کار کنند.
مهارت‌های نرم همچنان در اوج تقاضا
اگرچه مهارت‌های فنی بسیار مهم هستند، اما مهارت‌های نرم مانند توانایی کار تیمی، مهارت‌های ارتباطی، حل مسئله و تفکر انتقادی همچنان در صدر فهرست خواسته‌های کارفرمایان قرار دارند. درصد مدیران منابع انسانی معتقدند که مهارت‌های نرم به همان اندازه یا حتی بیشتر از مهارت‌های فنی اهمیت دارند.
مزایای استخدام مبتنی بر مهارت
رویکرد «Skills-First» چند مزیت کلیدی دارد:
-
گسترش دامنه جذب نیرو: کارفرمایان می‌توانند استعدادهایی را بیابند که خارج از مسیرهای دانشگاهی رشد کرده‌اند.
-
افزایش سرعت استخدام: تمرکز بر مهارت‌های عملی، زمان ارزیابی و انتخاب را کاهش می‌دهد.
-
تناسب بهتر نیرو با شغل: فردی که مهارت‌های واقعی موردنیاز را دارد، از همان ابتدا عملکرد بهتری ارائه می‌دهد.
چالش‌های پیش رو
با این حال، این رویکرد بدون چالش نیست. نبود سیستم‌های استاندارد برای ارزیابی مهارت‌ها، نیاز به بازنگری فرآیندهای منابع انسانی و مقاومت فرهنگی در برخی سازمان‌ها از جمله موانع پیش‌روی پیاده‌سازی کامل آن است.
آینده بازار کار ایران در این روند جهانی
این تغییرات تنها محدود به بازارهای کار پیشرفته نیست. در ایران نیز با رشد سریع استارتاپ‌ها و گسترش اقتصاد دیجیتال، نیاز به نیروهای متخصصی که مهارت‌های واقعی و کاربردی داشته باشند، روزبه‌روز افزایش می‌یابد. بسیاری از شرکت‌های فناوری و حتی سازمان‌های سنتی‌تر، حالا به جای شرط مدرک تحصیلی، بر آزمون عملی، پروژه‌های نمونه و دوره‌های مهارت‌محور تمرکز کرده‌اند.
کارشناسان معتقدند که اگر دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی ایران بتوانند آموزش مهارت‌محور را در اولویت قرار دهند و شرکت‌ها نیز سیستم ارزیابی مبتنی بر توانایی‌های واقعی را پیاده‌سازی کنند، کشور می‌تواند در این تحول جهانی جایگاه خوبی به دست آورد.
source