مجموعه تاریخی بازار تبریز

تبریز از قدیم‌الایام یکی از شهرهای کلیدی ایران برای تبادل فرهنگی محسوب می‌شده و مجموعه بازار تاریخی تبریز نیز یکی از مهم‌ترین مراکز تجاری در مسیر جاده ابریشم است. تاریخ ساخت بازار تبریز و قدمت آن به قرن سوم یا چهارم هجری بر می‌گردد؛ در واقع بازار سرپوشیده تبریز در آن زمان بخش بزرگ و مهمی از معاملات جاده ابریشم به شمار می‌رفت. این مجموعه تاریخی در قرن سیزدهم میلادی و پس از انتخاب شهر به پایتختی توسط صفویان، رونق و شهرت بیشتری هم پیدا کرد.

گفتنی است تبریز در قرن شانزدهم میلادی عنوان پایتختی خود را از دست داد، اما تا اواخر قرن هجدهم میلادی و تا زمان گسترش قدرت عثمانی به عنوان یک قطب مهم تجاری باقی ماند و بازار بزرگ تبریز هم هم‌چنان یکی از کامل‌ترین نمونه‌های نظام سنتی تجاری و فرهنگی در ایران است. در ادامه مطلب، با بازار بزرگ تبریز و دانستنی های آن مانند معماری بازار، بازسازی بازار تبریز پس از سیل و زلزله و موقعیت جغرافیایی این بازار مهم سرپوشیده خواهید دانست. 

موقعیت بازار تبریز

هسته مرکزی شهر تبریز در داخل یک چهارضلعی قرار گرفته و بازار تبریز در مرکز این چهارضلعی واقع شده‌ است. این بازار از سمت شرق به عالی‌قاپو (مجموعه کاخ‌های ولی‌عهدنشین) و از سمت غرب به مسجد جامع محدود شده و از سمت شمال، بخش‌هایی از شمال رودخانه مهران‌رود را شامل می‌شود و این دو بخش به وسیله پل‌های چوبی که در امتداد راسته‌ بازار قرار دارند، به هم متصل می‌شوند.

نخستین نقشه از بازار تبریز در سال ۱۳۲۷ هجری، در بخشی از نقشه دارالسلطنه‌ تبریز و به دست اسدالله خان مراغه‌ای ترسیم شده‌است. نقشه این بازار در بخش شمال شرقی نقشه مذکور رسم شده و اکثر جای‌های مهم آن نظیر تیمچه‌ها و کاروانسراها در این نقشه نام‌گذاری شده‌اند.

بیشتر بخوانید: آشنایی با جاذبه های گردشگری تبریز

معماری بازار تبریز

بازار بزرگ و سرپوشیده شهر تبریز از راسته‌های به هم پیوسته، مسقف و آجری، ساختمان‌ها و فضاهای محصور با کاربری‌های مختلف تشکیل شده است. 

طاق‌ها و گنبدهای مقرنس بلند آن، سازه‌های آجری به هم پیوسته، آرایش مغازه‌ها، کثرت تیمچه‌ها، وجود انواع مشاغل و تعداد زیادی مدرسه و مسجد که در کنار سراهای بازرگانی قرار گرفته‌اند، این بازار را نمونه‌ای عالی از محیط تجارت و زندگی اسلامی و شرقی ساخته‌ است. سبک معماری، کثرت سراها و وجود تعدادی مدرسه و مسجد نیز به این مجموعه اهمیت و امتیازی خاص بخشیده است. 

قدمت بازار تبریز از نگاه مارکوپولو و دیگران

اکثر مورخین، جغرافی‌نویسان و جهانگردان اسلامی و خارجی که از قرن چهارم هجری تا عهد قاجار از تبریز دیدن نموده‌اند، اسناد مهم و مدارک ارزنده‌ای را درباره بازار و وضع بازرگانی تبریز ارائه داده‌اند.

از مقدسی ـ یاقوت، مارکوپولو، ابن بطوطه، حمدالله مستوفی، کلاویخو، جان کارت رایت انگلیسی، شاردن، جملی کاردی جهانگرد ایتالیایی و ده‌ها سیاح و مورخ دیگر مطالب جالب توجهی به جای مانده که دال بر اهمیت مجموعه بازار در دوره‌های مختلف بوده‌است. هم‌چنین وجود مدارس و مساجد تاریخی مهم و معروفی چون مسجد جامع، مدرسه حاج صفرعلی، مدرسه صادقیه در این بازار نیز گواه بر پیشینه تاریخی این مجموعه بنا است.

آیا این مطلب را دوست داشتید؟