در سال‌های اخیر دانشمندان زاویه نگاه خود را به خون قاعدگی تغییر داده‌اند؛ مایعی که برای قرن‌ها به عنوان یک «پسماند بیولوژیکی» نادیده گرفته می‌شد، اکنون به عنوان یک «معدن طلای» اطلاعاتی برای تشخیص و مطالعه طیف وسیعی از بیماری‌ها مانند آندومتریوز، سرطان و دیابت شناخته می‌شود.

به گزارش TheConversation، خون قاعدگی برخلاف خون وریدی یک ترکیب سلولی و مولکولی فوق‌العاده غنی و منحصربه‌فرد است. این مایع حاوی سلول‌هایی از لایه داخلی رحم است که اطلاعات مستقیمی از سلامت دستگاه تناسلی ارائه می‌دهند. همچنین سلول‌های ایمنی موجود در آن می‌توانند تصویری دقیق از وضعیت التهابی در رحم ارائه دهند.

در این خون سلول‌های بنیادی نیز وجود دارد که پتانسیل تبدیل‌شدن به انواع دیگر سلول‌ها را دارند. همچنین زیست‌نشانگرهای این مایع شامل صدها پروتئین و لیپید است که می‌توانند نشانگر بیماری‌های مختلف باشند. نکته جالب توجه این است که جمع‌آوری این نمونه خون کاملاً غیرتهاجمی است و نیازی به روش‌های دردناکی مانند بافت‌برداری (بیوپسی) ندارد.

تشخیص سرطان و دیابت با خون قاعدگی

خون قاعدگی تاکنون کاربردهای مختلفی در تحقیقات داشته است که یکی از آنها تشخیص آندومتریوز است. بیماری آندومتریوز ۱۰ درصد از زنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، به دلیل نیاز به روش‌های تهاجمی برای مطالعه، اطلاعاتی کمی از آن وجود دارد. محققان با استفاده از سلول‌های آندومتر موجود در خون قاعدگی، موفق به ساخت «ارگانوئید» (Organoids) یا مدل‌های سه‌بعدی و مینیاتوری از بافت رحم در آزمایشگاه شده‌اند. این ارگانوئیدها به آنها اجازه می‌دهد تا برای اولین‌بار این بیماری را به صورت غیرتهاجمی مدل‌سازی و مکانیسم‌های آن را درک کنند.

از سویی خون قاعدگی یک منبع طبیعی، تجدیدپذیر و اخلاقی برای سلول‌های بنیادی است که جمع‌آوری آن هیچ نیازی به فرایندهای تهاجمی مانند نمونه‌برداری از مغز استخوان ندارد. این سلول‌های بنیادی هم‌اکنون در تحقیقات مربوط به بهبود زخم و بهبود سطح قند خون در بیماران دیابتی مورد استفاده قرار گرفته‌اند.

درکل پتانسیل تشخیصی خون قاعدگی فراتر از بیماری‌های زنان است. نتایج امیدوارکننده‌ای در تشخیص بیماری‌های زیر از طریق این روش به دست آمده است:

• سرطان دهانه رحم
• کلامیدیا
• کنترل قند خون در دیابت (از طریق ابزارهایی مانند Q pad)
• بیماری‌های قلبی-عروقی مرتبط با سطح چربی خون.

با وجود این پتانسیل عظیم، این حوزه نوپا چالش‌هایی نیز دارد؛ صحبت درباره قاعدگی هنوز در بسیاری از جوامع، حتی در محافل دانشگاهی، یک تابو محسوب می‌شود که می‌تواند مانع از پیشرفت تحقیقات شود. همچنین استفاده از روش‌های مختلف (مانند پد، تامپون یا کاپ قاعدگی) می‌تواند بر کیفیت نمونه و قابلیت اطمینان نتایج تأثیر بگذارد. البته مدتی قبل محققان پد بهداشتی هوشمندی توسعه دادند که می‌تواند با تحلیل خون قاعدگی، نشانگرهای زیستی مهم مرتبط با التهاب و حتی سرطان را به‌صورت آنی تشخیص دهد. 

محققان تأکید می‌کنند که برای بهره‌برداری کامل از خون قاعدگی، شکستن تابوهای فرهنگی و ترویج آگاهی درباره اهمیت تحقیقات این مایع امری مهم است. این پژوهش‌ها گامی بزرگ به سوی مراقبت‌های بهداشتی عادلانه‌تر است تا مقوله سلامت زنان را در جایگاهی قرار دهد که شایسته آن است.