آیت‌الله میرزا جواد ملکی تبریزی در کتاب المراقبات درخصوص فضیلت ماه ربیع الاول می‌فرمایند: «این ماه همان‌گونه که از اسم آن پیداست بهار ماه‌هاست؛ ذخایر برکات خداوند و نورهای زیبایی او در آن هویدا می‌شود… قابل گفتن نیست، هیچ‌رحمتی مانند رحمت رسول خدا بر زمین نازل شده است.»

ربیع الاول ماه شادی و برکت است و از مهم‌ترین مناسبت‌های این ماه می‌توان به بعثت پیامبر (ص) و آغاز امامت امام زمان (عج) اشاره کرد. بنابراین مستحب است مومنان طبق اعمال ماه ربیع الاول که توسط بزرگان دین توصیه شده عمل کنند تا از فضایل این ماه پربرکت بهره‌مند شوند. 

بیشتر بخوانید: اعمال هفدهم ربیع الاول 

اعمال شب و روز اول ماه ربیع الاول

در ادامه اعمال شب و روز اول ماه ربیع الاول که در کتب «زاد المعاد»، «مفاتیح الجنان» و «اقبال الاعمال» آورده شده است را می خوانیم. 

غسل روز اول ماه ربیع الاول

برای حاجت گرفتن در ماه ربیع الاول، غسل اول ربیع الاول و پوشیدن لباس پاکیزه در این روز و روزهای مهم دیگر ماه ربیع الاول توصیه شده است.

روزه یکم ربیع الاول در مفاتیح الجنان

در روز اول ماه ربیع الاول امام علی (ع) برای فریب دشمنان حضرت رسول (ص) فداکارانه و شجاعانه در بستر ایشان خوابید که این اتفاق به یکی از مهم‌ترین وقایع ماه ربیع الاول بدل شد. مومنان در روز اول ماه ربیع الاول به شکرانه سلامتی پیامبر اعظم و امیرمۆمنان از گزند کفار و مشرکان روزه می‌گیرند و روزه در اول ربیع‏ الاول یکی از اعمال مستحبی این ماه است در مفاتیح و دگر کتب دینی بسیار سفارش شده است.

خواندن نماز روز اول ربیع الاول

یکی دیگر از اعمال مستحبی این ماه نماز اول ماه ربیع الاول است که از امام صادق نقل شده است: «هر که نماز اول ماه ربیع الاول را به جا آورد خداوند او را از هر ترس و درد دور نگه می‌دارد و نگرانی‌هایش را برطرف می‌کند.» برای به جا آوردن این نماز پرفضیلت پیشنهاد می‌کنیم مطلب نحوه خواندن نماز اول ماه ربیع الاول را مطالعه کنید.

زیارت امامان و پیامبر

علما در این روز زیارتی را ذکر نکرده اند اما زیارت پیامبر اکرم(ص) و زیارت حضرت علی(ع) در این روز مناسب است چرا که خدوند جان این دو بزرگوار را از کید کافران حفظ نمود.

همچنین شیخ طوسی رحمه اللّه در مصباح گفته است که در روز اوّل این ماه امام حسن عسکری(ع) به عالم بقا رحلت نمود و حضرت مهدی(عج) به مقام امامت رسیدند، بنابراین زیارت آن دو امام عالی مقام در این روز نیز مناسب است.

بیشتر بخوانید: متن تبریک حلول ماه ربیع الاول

خواندن دعای اول ماه ربیع الاول

در کتاب «المختصر من المنتخب» دعای اول ماه ربیع الاول به این صورت است:

اللَّهُمَّ لَا إِلَهَ إِلَّا أَنْتَ یَا ذَا الطَّوْلِ وَ الْقُوَّةِ وَ الْحَوْلِ وَ الْعِزَّةِ
خداوندا، معبودی جز تو نیست، ای بخشنده و نیرومند و دگرگون کننده و سربلند،

سُبْحَانَکَ مَا أَعْظَمَ وَحْدَانِیَّتَکَ وَ أَقْدَمَ صَمَدَانِیَّتَکَ وَ أَوْحَدَ إِلَهِیَّتَکَ
پاکی تو و چقدر یگانگی تو عظیم و بی نیازی ات دیرینه و معبودیتت یگانه

وَ أَبْیَنَ رُبُوبِیَّتَکَ وَ أَظْهَرَ جَلَالَکَ وَ أَشْرَفَ بَهَاءَ آلَائِکَ وَ أَبْهَی کَمَالَ صَنَائِعِکَ [کرم بها صنائعک‏] وَ أَعْظَمَکَ فِی کِبْرِیَائِکَ
و پروردگاری ات روشن و جلالت آشکار و زیبایی نعمت هایت والا و کمال ساخته های تو زیبا [ارزشمند]و بزرگمنشی ات باعظمت

وَ أَقْدَمَکَ فِی سُلْطَانِکَ وَ أَنْوَرَکَ فِی أَرْضِکَ وَ سَمَائِکَ وَ أَقْدَمَ مُلْکَکَ وَ أَدْوَمَ عِزِّکَ
و سلطه ات دیرینه است و چقدر در زمین و آسمان نورانی هستی و فرمانروایی ات دیرینه و عزتت جاودانه

وَ أَکْرَمَ عَفْوَکَ وَ أَوْسَعَ حِلْمَکَ وَ أَغْمَضَ عِلْمَکَ وَ أَنْفَذَ قُدْرَتَکَ وَ أَحْوَطَ قُرْبَکَ
و گذشتت کریمانه و بردباری ات گسترده و دانشت همراه با اغماض و قدرتت نافذ و نزدیکی ات محیط و فراگیر است!

أَسْأَلُکَ بِنُورِکَ الْقَدِیمِ وَ أَسْمَائِکَ الَّتِی کَوَّنْتَ بِهَا کُلَّ شَیْ‏ءٍ أَنْ تُصَلِّیَ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ [عَلَی‏] آلِ مُحَمَّدٍ
به نور دیرینه ی تو و به آن اسم هایت که همه ی اشیا را با آن پدید آوردی، از تو خواستارم که بر محمد و آل محمد درود فرستی،

کَمَا صَلَّیْتَ وَ بَارَکْتَ وَ رَحِمْتَ وَ تَرَحَّمْتَ عَلَی إِبْرَاهِیمَ وَ عَلَی آلِ إِبْرَاهِیمَ
چنان که درود، برکت، رحمت و مهربانی خود را بر حضرت ابراهیم و خاندان او فرستادی،

إِنَّکَ حَمِیدٌ مَجِیدٌ وَ أَنْ تَأْخُذَ بِنَاصِیَتِی إِلَی مُوَافَقَتِکَ وَ تَنْظُرَ إِلَیَّ بِرَأْفَتِکَ وَ رَحْمَتِکَ
به راستی که تو ستوده و بلندپایه ای و این که [موی]پیشانی مرا بگیری و به سوی موافقت با خود بکشانی و با نظر رأفت و رحمت به من بنگری

‏وَ تَرْزُقَنِی الْحَجَّ إِلَی بَیْتِکَ الْحَرَامِ وَ أَنْ تَجْمَعَ بَیْنَ رُوحِی وَ أَرْوَاحِ أَنْبِیَائِکَ وَ رُسُلِکَ
و حج خانه ی محترمت را روزی ام کنی و روح من و ارواح پیامبران و فرستادگانت را در یکجا گرد هم آوری

وَ تُوصِلَ الْمِنَّةَ بِالْمِنَّةِ وَ الْمَزِیدَ بِالْمَزِیدِ وَ الْخَیْرَ بِالْبَرَکَاتِ وَ الْإِحْسَانَ بِالْإِحْسَانِ
و بخشش خود را به بخشش دیگر و افزونی ات را به افزونی دیگر و خیرت را به برکاتت و نیکی ات را به نیکی دیگر بپیوندی،

کَمَا تَفَرَّدْتَ بِخَلْقِ مَا صَنَعْتَ وَ عَلَی مَا ابْتَدَعْتَ وَ حَکَمْتَ وَ رَحِمْتَ
چنان که ساخته هایت را به تنهایی و براساس نوآفرینی، حکمت و رحمتت خلق کردی.

فَأَنْتَ الَّذِی لَا تُنَازَعُ فِی الْمَقْدُورِ وَ أَنْتَ مَالِکُ الْعِزِّ وَ النُّورِ
بنابراین، تویی خدایی که کسی نمی تواند در آنچه تقدیر کرده ای، با تو ستیزه کند و تویی مالک عزت و نور

وَسِعْتَ کُلَّ شَیْ‏ءٍ رَحْمَةً وَ عِلْماً (سوره غافر، آیه ۷) وَ أَنْتَ الْقَائِمُ الدَّائِمُ الْمُهَیْمِنُ الْقَدِیرُ
که رحمت و آگاهی ات همه ی اشیا را فراگرفته است و تویی خداوند پایدار، جاودانه، نگاه بان چیره و توانمند.

إِلَهِی لَمْ أَزَلْ سَائِلًا مِسْکِیناً فَقِیراً إِلَیْکَ
معبودا، من همواره درخواست کننده، بیچاره و نیازمند درگاه تو بوده ام،

فَاجْعَلْ جَمِیعَ أمری [أُمُورِی‏] مَوْصُولًا بِثِقَةِ الِاعْتِمَادِ عَلَیْکَ وَ حُسْنِ الرُّجُوعِ إِلَیْکَ
پس همه ی امورم را به اطمینان اعتماد بر خود و بازگشت نیک به درگاهت

وَ الرِّضَا بِقَدَرِکَ وَ الْیَقِینِ بِکَ وَ التَّفْوِیضِ إِلَیْکَ‏
و خشنودی به مقدراتت و یقین به خود و واگذاری امور بر خود، بپیوند.

سُبْحانَکَ لا عِلْمَ لَنا إِلَّا ما عَلَّمْتَنا إِنَّکَ أَنْتَ الْعَلِیمُ الْحَکِیمُ (سوره البقره، آیه ۳۲)
پاکی تو و جز آنچه را که به ما آموخته ای نمی دانیم و تو آگاه و حکیمی.

سُبْحانَهُ بَلْ لَهُ ما فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ کُلٌّ لَهُ قانِتُونَ(سوره البقره، آیه ۱۱۶)
منزّه و پاک است خدا، آری همه ی آنچه در آسمان ها و زمین هستند، فرمانبر اویند.

سُبْحانَکَ فَقِنا عَذابَ النَّارِ(سوره آل عمران، آیه ۱۹۱)
پاکی تو ای خدا، پس ما را از عذاب آتش جهنم نگاه دار.

سُبْحانَکَ تُبْتُ إِلَیْکَ وَ أَنَا أَوَّلُ الْمُؤْمِنِینَ (سوره اعراف، آیه ۱۴۳)
پاکی تو و من به درگاهت توبه نمودم و اولین مؤمن هستم.

سُبْحانَکَ أَنْتَ وَلِیُّنا مِنْ دُونِهِمْ‏ (سوره سبا، آیه ۴۱)
پاکی تو ای خدا و تو خود سرپرست ما از میان همه ی آنان [آفریده ها]هستی.

سُبْحانَ اللَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ (سوره نمل، آیه ۸)
منزّه و پاک استخدا پروردگار جهانیان

سُبْحانَ اللَّهِ وَ ما أَنَا مِنَ الْمُشْرِکِینَ(سوره یوسف، آیه ۱۰۸)
منزّه و پاک است آن خدایی که و من هرگز از مشرکان نیستم

سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا یُشْرِکُونَ‏ (سوره طور، آیه ۴۳)
منزّه و پاک است آن خدایی که از آنچه شریک او قرار می دهند

سُبْحانَ الَّذِی أَسْری‏ بِعَبْدِهِ لَیْلًا مِنَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بارَکْنا حَوْلَهُ لِنُرِیَهُ مِنْ آیاتِنا إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ (سوره اسراء، آیه ۱)
منزّه و پاک است آن خدایی که شبی بنده اش[ محمّد (ص)] را از مسجدالحرام به مسجد الاقصی که پیرامونش را برکت دادیم، سیر و حرکت داد، تا بخشی از نشانه هایِ عظمت و قدرت خود را به او نشان دهیم؛ یقیناً او شنوا و داناست.

سُبْحَانَ‏ اللَّهِ حِینَ تُمْسُونَ وَ حِینَ تُصْبِحُونَ وَ لَهُ الْحَمْدُ فِی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ عَشِیًّا وَ حِینَ تُظْهِرُونَ یُخْرِجُ الْحَیَّ مِنَ الْمَیِّتِ وَ یُخْرِجُ الْمَیِّتَ مِنَ الْحَیِّ وَ یُحْیِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها وَ کَذلِکَ تُخْرَجُونَ‏(سوره روم، آیه ۱۷-۱۹)
منزه و پاک است خدا هنگامی که شام و صبح می کنید و ستایش خدا را در آسمان ها و زمین و به هنگام شامگاه و آن گاه که ظهر می کنید. زنده را از مرده و مرده را از زنده بیرون می کشد و زمین را بعد از مرگ، زنده می گرداند و شما نیز [در قیامت]این چنین بیرون آورده می شوید.»

سُبْحانَهُ وَ تَعالی‏ عَمَّا یُشْرِکُونَ‏ ( سوره یونس، آیه ۱۸)
خداوند پاک و متعالی است از آنچه شریک او قرار می دهند

سُبْحانَهُ وَ تَعالی‏ عَمَّا یَقُولُونَ عُلُوًّا کَبِیراً(سوره اسراء، آیه ۴۳)
پاک و بسیار منزه و متعالی است خدا از آنچه درباره ی او می گویند.

سُبْحانَ رَبِّنا إِنْ کانَ وَعْدُ رَبِّنا لَمَفْعُولًا(سوره اسراء، آیه ۱۰۸)
منزه و پاک است پروردگار ما و وعده ی او حتما به وقوع خواهد پیوست

سُبْحَانَ‏ الَّذِی بِیَدِهِ مَلَکُوتُ کُلِّ شَیْ‏ءٍ وَ إِلَیْهِ تُرْجَعُونَ‏(سوره یس، آیه ۸۳)
منزه و پاک است خدایی که ملکوت هر چیز به دست او است و شما به سوی او بازگردانده می شوید.

سُبْحانَهُ بَلْ عِبادٌ مُکْرَمُونَ (سوره انبیاء، آیه ۲۶)
منزه و پاک است خدا و [فرشتگان]بندگان گرامی هستند

سُبْحانَهُ هُوَ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّارُ(سوره زمر، آیه ۴)
منزه و پاک است خدای یگانه و چیره

سُبْحانَ رَبِّنا إِنَّا کُنَّا ظالِمِینَ (سوره قلم، آیه ۲۹)
گفتند:پروردگارا! تو را به پاکی می ستاییم، مسلماً ما ستمکار بوده ایم.

سُبْحانَ رَبِّکَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُونَ(سوره صافات، آیه ۱۸۰)
پروردگارت که دارای عزت است از آنچه او را به آن توصیف می کنند، منزّه است.

وَ سَلامٌ عَلَی الْمُرْسَلِینَ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِینَ(سوره صافات، آیه ۱۸۰-۱۸۲)
و درود بر فرستاده شدگان و ستایش خدا را که پروردگار جهانیان است.

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ عَرِّفْنَا بَرَکَةَ هَذَا الشَّهْرِ وَ یُمْنَهُ وَ ارْزُقْنَا خَیْرَهُ وَ اصْرِفْ عَنَّا شَرَّهُ وَ اجْعَلْنَا فِیهِ مِنَ الْفَائِزِینَ بِرَحْمَتِکَ یَا أَرْحَمَ الرَّاحِمِین‏
خداوندا، بر محمد و آل محمد درود فرست و ما را با برکت و فرخندگی این ماه آشنا گردان و خیر آن را روزی مان کن، و از شرّ آن بازدار و از رستگاران در آن قرار ده، به رحمتت ای مهربان ترین مهربانان.