اولین دستگاه خودپرداز (ATM) در سال ۱۹۶۷ توسط جان شپرد-بارون طراحی و نصب شد. این نوآوری بزرگ در صنعت بانکداری، انقلابی در نحوه برداشت وجه ایجاد کرد و مسیر خدمات مالی را برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان از جمله ایران تغییر داد.

دستگاه خودپرداز یا ATM (Automated Teller Machine) یکی از فناوری‌های انقلابی در صنعت بانکداری است که به مشتریان امکان برداشت وجه نقد، انتقال پول و دسترسی به خدمات بانکی را بدون نیاز به حضور در شعبه بانک می‌دهد. اما این فناوری چگونه و توسط چه کسی به وجود آمد؟ داستان تولد اولین دستگاه خودپرداز به جان شپرد-بارون، مهندس انگلیسی، بازمی‌گردد که ایده این نوآوری را در یک لحظه الهام‌آمیز گرفت.

جان شپرد-بارون مهندسی بود که در شرکت انگلیسی De La Rue، فعال در زمینه چاپ پول و فناوری‌های امنیتی، کار می‌کرد. او در سال ۱۹۶۵ با چالشی مواجه شد که پایه ایده‌پردازی دستگاه خودپرداز شد: نیاز به روشی سریع‌تر و ساده‌تر برای برداشت پول از بانک، بدون نیاز به مراجعه حضوری به شعبه و تعامل با کارمند بانک.

ایده و الهام

روزی جان شپرد-بارون پس از یک روز کاری به همراه همسرش برای برداشت پول نقد به بانک رفت، اما شعبه بسته بود. این تجربه شخصی باعث شد تا به فکر راه‌حلی بیفتد که مشتریان بتوانند هر زمان که خواستند، پول خود را برداشت کنند. الهام اصلی او، الهام از دستگاه‌های فروش خودکار بود که در آن زمان برای فروش نوشیدنی یا تنقلات استفاده می‌شدند.

طراحی و ساخت اولین دستگاه خودپرداز

با همکاری شرکت De La Rue و بانک Barclays، جان شپرد-بارون توانست دستگاهی طراحی کند که به مشتریان اجازه می‌داد با وارد کردن یک کد خاص، وجه نقد دریافت کنند. اولین دستگاه خودپرداز در تاریخ ۲۷ ژوئن ۱۹۶۷ در شعبه بانک Barclays در شهر Enfield، شمال لندن نصب شد.

این دستگاه از کارت‌های کاغذی با سوراخ‌هایی مشابه کارت پانچ برای شناسایی مشتری استفاده می‌کرد و مشتریان می‌توانستند حداکثر ۱۰ پوند برداشت کنند.

تاثیر و اهمیت دستگاه خودپرداز

اولین دستگاه خودپرداز به سرعت محبوبیت یافت و تحولی عظیم در نحوه دسترسی مشتریان به خدمات بانکی ایجاد کرد. این فناوری باعث کاهش صف‌های بانک، افزایش راحتی مشتریان و کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها شد.

امروزه، دستگاه‌های خودپرداز در سراسر جهان میلیون‌ها تراکنش روزانه را انجام می‌دهند و خدمات متنوعی مانند پرداخت قبض، انتقال وجه و شارژ کارت اعتباری را ارائه می‌کنند.

ورود و گسترش دستگاه خودپرداز در ایران

ورود دستگاه خودپرداز به ایران به اواخر دهه ۱۳۶۰ و اوایل دهه ۱۳۷۰ شمسی برمی‌گردد، زمانی که بانک‌های ایرانی به دنبال ارتقای خدمات بانکی و تسهیل دسترسی مشتریان به پول نقد و خدمات مالی بودند.

بانک صادرات ایران از اولین بانک‌هایی بود که در ایران اقدام به نصب دستگاه‌های خودپرداز کرد. این دستگاه‌ها ابتدا در شهرهای بزرگ مثل تهران و اصفهان نصب شدند و به تدریج در سایر نقاط کشور گسترش یافتند.

در ابتدا، تعداد دستگاه‌های خودپرداز محدود بود و خدمات آنها نیز بیشتر به برداشت وجه نقد و اطلاع‌رسانی درباره موجودی حساب محدود می‌شد. با گذشت زمان و پیشرفت فناوری، خدمات این دستگاه‌ها توسعه یافت و امکان انتقال وجه، پرداخت قبوض، خرید شارژ تلفن همراه و دیگر خدمات بانکی به آنها اضافه شد.

گسترش شبکه ATM در ایران، به ویژه در دهه ۱۳۸۰، سرعت بیشتری گرفت و امروزه هزاران دستگاه خودپرداز در سراسر کشور فعالیت می‌کنند که بخش مهمی از خدمات بانکی روزمره مردم را تشکیل می‌دهند.

تاثیر دستگاه خودپرداز بر بانکداری ایران

استفاده از دستگاه‌های خودپرداز در ایران موجب کاهش ترافیک شعب بانک، افزایش سرعت خدمات رسانی و کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها شد. همچنین، این فناوری نقش مهمی در توسعه بانکداری الکترونیک و فین‌تک ایفا کرد و زمینه را برای توسعه خدمات نوین مالی همچون اینترنت‌بانکینگ و موبایل بانک فراهم ساخت.

تاثیرات دستگاه خودپرداز (ATM) و نقش آن در گردش مالی

دستگاه خودپرداز (ATM) نه تنها یک نوآوری فنی در صنعت بانکداری بود، بلکه تأثیر عمیقی بر اقتصاد و گردش مالی جوامع گذاشت. با ورود ATM به بازارهای جهانی و همچنین ایران، این فناوری موجب تغییرات گسترده‌ای در نحوه مدیریت پول و دسترسی به نقدینگی شد.

افزایش سرعت و دسترسی ۲۴ ساعته به پول نقد

یکی از بزرگ‌ترین تأثیرات ATM، فراهم آوردن امکان دسترسی به پول نقد در هر ساعت از شبانه‌روز بود. این قابلیت باعث شد افراد بتوانند در هر زمان و مکانی به منابع مالی خود دسترسی داشته باشند، بدون اینکه به ساعات کاری بانک یا حضور در شعب وابسته باشند.

کاهش هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها

دستگاه‌های خودپرداز با کاهش نیاز به حضور مکرر مشتریان در شعب بانک و کاهش حجم تراکنش‌های حضوری، هزینه‌های عملیاتی بانک‌ها را به طور چشمگیری کاهش دادند. این کاهش هزینه به بانک‌ها امکان داد خدمات متنوع‌تر و بهتری ارائه دهند و سرمایه خود را در حوزه‌های دیگر فناوری و خدمات به کار گیرند.

تسهیل گردش مالی و افزایش نقدینگی در بازار

با افزایش دسترسی آسان به پول نقد، گردش مالی در اقتصاد سرعت گرفت. مردم می‌توانستند راحت‌تر هزینه‌های روزمره خود را پرداخت کنند و کسب‌وکارها نیز با نقدینگی بهتر، امکان رشد و توسعه بیشتری یافتند. این امر به ویژه در کشورهایی مانند ایران که به تدریج وارد نظام بانکداری الکترونیک شدند، اهمیت بالایی داشت.

ارتقاء امنیت مالی و کاهش ریسک نگهداری پول نقد

با استفاده از ATM، نیاز به حمل پول نقد بزرگ کاهش یافت که این موضوع باعث کاهش خطر سرقت و جعل پول شد. همچنین امکان پیگیری دقیق‌تر تراکنش‌ها و مدیریت بهتر حساب‌ها باعث افزایش امنیت در تبادلات مالی شد.

نقش ATM در توسعه بانکداری الکترونیک و فناوری‌های مالی نوین

ATM نقطه شروعی برای تحول دیجیتال در بانک‌ها بود و زمینه‌ساز ظهور خدمات جدیدی مانند اینترنت‌بانکینگ، موبایل‌بانک و کیف‌پول‌های دیجیتال شد. این تحولات باعث شدند که خدمات مالی فراتر از شعب فیزیکی بانک‌ها گسترش یابد و مشتریان تجربه‌ای نوین در مدیریت پول خود داشته باشند.

جمع‌بندی

تولد دستگاه خودپرداز نقطه عطفی در تاریخ بانکداری جهان بود که با ایده‌پردازی جان شپرد-بارون شکل گرفت و پس از آن وارد ایران شد و به سرعت در سیستم بانکی کشور جایگاه خود را پیدا کرد. این نوآوری نه تنها خدمات مالی را متحول کرد، بلکه پایه‌ای برای توسعه فناوری‌های بانکداری دیجیتال و فین‌تک در دهه‌های بعد شد./فابانیوز