دکتر میثم غلامی در بخش بعدی به الگوی استفاده از فیلترشکن‌ها در جامعه اشاره کرد و گفت تحلیل داده‌ها نشان می‌دهد که ۱۰ درصد از کاربران تقریباً همواره فیلترشکن خود را روشن نگه می‌دارند و این ابزار بخشی از جریان روزمره اتصال آنان به اینترنت است. ۵۳ درصد دیگر معمولاً فیلترشکن را غیرفعال نگه می‌دارند اما در مواقع خاص برای دسترسی به برخی خدمات یا پلتفرم‌های محدودشده آن را فعال می‌کنند، و در مقابل، ۱۴ درصد از جامعه کاربری اصلاً از فیلترشکن استفاده نمی‌کنند.

به گفته وی این تفکیک آماری اهمیت زیادی در تحلیل رفتاری دارد، زیرا نشان می‌دهد بیش از نیمی از کاربران تنها برای نیازهای خاص و محدود به فیلترشکن‌ها متوسل می‌شوند؛ موضوعی که به‌روشنی بیانگر ضعف در کارآمدی بخشی از خدمات و محتوای داخلی است. غلامی در تحلیل اثر فنی فیلترشکن‌ها نیز افزود که این ابزارها بخشی از ظرفیت واقعی پهنای باند کشور را اشغال می‌کنند و با ایجاد مسیرهای رمزگذاری دو‌لایه و ترافیک غیرمستقیم، منجر به کاهش محسوس سرعت و پایداری شبکه می‌شوند.

نقش فیلترشکن‌ها در بی‌ثباتی شبکه و اختلال در توزیع ترافیک

به عقیده وی، هر سیاستگذار یا پژوهشگری که به این داده‌ها توجه کند باید بداند که کاهش کیفیت اینترنت ایران صرفاً ناشی از زیرساخت نیست، بلکه تا حدی نتیجه فراگیری استفاده از VPNهاست که سیستم توزیع ترافیک را دچار ناپایداری می‌کند. وی تأکید کرد که این ارقام برای برنامه‌ریزان حوزه دیجیتال باید زنگ هشدار باشد؛ چراکه وقتی ۵۳ درصد کاربران فقط برای دسترسی به بخشی از خدمات ناچار به فعال‌سازی فیلترشکن می‌شوند، به‌معنای شکست نسبی در سیاست توسعه خدمات داخلی یا درک نیاز واقعی کاربران است.

به گفته غلامی، بازنگری در سیاست‌های محدودکننده و تلاش برای ارتقای جذابیت، امنیت و اعتمادپذیری پلتفرم‌های ایرانی می‌تواند بخشی از این چرخه را اصلاح کند. در ادامه، وی به بعد امنیت داده‌ها و تهدیدات ناشی از هوشمندسازی تجهیزات متصل به اینترنت (IoT) اشاره کرد و هشدار داد که خطرات پنهان ناشی از انتقال داده‌ها در وسایل هوشمند خانگی هنوز به‌درستی درک نشده است. وی به تحقیق اخیر یک پژوهشگر آمریکایی اشاره کرد که نشان داده برخی جاروهای رباتیک خانگی اطلاعات دقیق مربوط به ابعاد و نقشه محیط زندگی کاربران را به سرورهای شرکت‌های مادر ارسال می‌کنند.

حتی شرکت‌های بزرگی همچون شیائومی نیز در برخی مدل‌ها از چنین شیوه‌هایی برای تحلیل داده‌های رفتاری کاربران استفاده می‌کنند. غلامی افزود که با گسترش حضور تجهیزات هوشمند در منازل، مسئله حفاظت از حریم خصوصی و امنیت داده‌های شخصی به یکی از چالش‌های جدی دهه آینده در فضای سایبری تبدیل خواهد شد و نیازمند نظارت دقیق‌، استانداردسازی انتقال داده و توسعه چارچوب‌های حکمرانی داده در سطح ملی و بین‌المللی است.

شکاف دیجیتالی میان گروه‌های سنی و اقتصادی در ایران

بر اساس نتایج پیمایش‌های ملی تازه، حدود ۲۳ درصد از جمعیت بالای ۱۵ سال کشور (نزدیک به ۱۵ میلیون نفر) هیچ‌گونه دسترسی یا استفاده‌ای از اینترنت ندارند. این رقم نشان می‌دهد که علیرغم توسعه زیرساخت‌ها و افزایش ضریب نفوذ شبکه در سال‌های اخیر، هنوز شکاف دیجیتالی قابل‌توجهی میان گروه‌های سنی، اقتصادی و جغرافیایی وجود دارد. به گفته سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی، این موضوع از دو جنبه شامل عدالت ارتباطی و همچنین از منظر آینده سیاست‌گذاری در حوزه خدمات الکترونیک، بانکداری دیجیتال، سلامت متصل و آموزش آنلاین اهمیت دارد.

وی در ادامه افزود که بر اساس برخی گزارش‌های رسمی و داده‌های تکمیلی پژوهشی، حدود ۸۵ درصد از کاربران اینترنت در ایران حداقل در مقاطعی از ابزارهای فیلترشکن یا VPN استفاده می‌کنند. سرپرست پژوهشگاه فضای مجازی تأکید کرد که پژوهشگران و سیاست‌گذاران باید از ساده‌سازی اعداد پرهیز کرده و از رهگذر تقاطع‌گیری داده‌ها میان گروه‌های مختلف سنی، طبقاتی و جغرافیایی، تصویر دقیق‌تر و واقع‌گرایانه‌تری از اکوسیستم ارتباطات کشور به دست دهند.

همچنین بخوانید