سال ۲۰۲۰ نقطه عطفی در صنعت موبایل بود؛ زمانی که اپل اعلام کرد شارژر را از جعبه آیفون حذف می‌کند. اپل این اقدام را تصمیمی برای کمک به محیط‌زیست معرفی کرد؛ تصمیمی که به گفته این شرکت، سبب کاهش انتشار کربن، کاهش استخراج فلزات کمیاب و کاهش حجم بسته‌بندی می‌شود. اما بسیاری از کارشناسان، کاربران و تحلیلگران معتقدند این تصمیم بیش از آنکه یک حرکت سبز باشد، یک استراتژی تجاری حساب‌شده است که سود هنگفتی برای تولیدکنندگان به همراه داشته است.

این گزارش با بررسی ابعاد مختلف این موضوع، از پشت‌پرده اقتصادی تا پیامدهای مصرف‌کنندگان — به‌ویژه کاربران ایرانی — تلاش می‌کند تصویری روشن از این تصمیم بحث‌برانگیز ارائه دهد.

استدلال اپل؛ «حذف شارژر یعنی نجات زمین»

اپل در کنفرانس معرفی آیفون ۱۲ اعلام کرد که با حذف آداپتور شارژ از جعبه، می‌تواند سالانه میلیون‌ها تن CO2 کمتر تولید کند. استدلال‌های رسمی اپل شامل موارد زیر بود:

۱. کاهش استخراج فلزات و مواد اولیه

آداپتور شارژر از قطعات فلزی و پلاستیکی تشکیل شده است. اپل ادعا کرد که تولید نکردن میلیون‌ها شارژر به معنای کاهش مستقیم استخراج فلزات گران‌بهاست.

۲. کاهش حجم جعبه‌ها و کاهش مصرف کربن

بسته‌بندی کوچکتر باعث می‌شود تعداد بیشتری گوشی در یک پالت حمل‌ونقل جای گیرد. اپل گفت این کاهش حجم، میزان سوخت حمل‌ونقل و در نتیجه انتشار گازهای گلخانه‌ای را کاهش می‌دهد.

۳. کاهش زباله الکترونیکی

اپل مدعی است که بسیاری از کاربران از قبل شارژر دارند و نیازی نیست با هر خرید گوشی، شارژر جدید دریافت کنند.

اما آیا این ادعاها در عمل واقعی هستند؟ یا تنها بخشی از روایت رسانه‌ای اپل برای توجیه یک تصمیم اقتصادی‌اند؟

پشت‌پرده اقتصادی؛ سودهای پنهان در جعبه‌های کوچک‌تر

واقعیت این است که حذف شارژر برای اپل صرفاً یک حرکت «محیط‌زیستی» نبود؛ بلکه میلیاردها دلار سود پنهان برای این شرکت ایجاد کرد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد:

۱. کاهش هزینه ساخت و افزایش حاشیه سود

هر شارژر برای اپل بین ۳ تا ۶ دلار هزینه دارد. حذف آن یعنی سود بیشتر به ازای هر دستگاه.

۲. فروش جداگانه شارژر = درآمد مستقیم

پس از حذف شارژر، فروش آداپتورهای ۲۰ واتی اپل به‌صورت جداگانه جهش قابل‌توجهی داشت.
کاربران مجبور بودند برای شارژ سریع‌تر، شارژر جدید بخرند.

۳. کاهش هزینه‌های لجستیک

کوچک‌تر شدن جعبه‌ها باعث شد:

• تعداد بیشتر در هر پالت جا شود

• هزینه انبار و حمل‌ونقل کاهش یابد

• سرعت توزیع افزایش یابد

که تمام این‌ها مستقیماً در جیب اپل نشست.

در حقیقت اپل هزینه تولید را کم کرد، اما هزینه خرید را به کاربر منتقل کرد.

کاربران چه تجربه‌ای داشتند؟

واکنش کاربران جهانی به این تصمیم یکدست نبود. برخی موافق بودند و برخی ناراضی. اما تجربه کلی نشان می‌دهد:

۱. شارژرهای قدیمی برای گوشی‌های جدید مناسب نبودند

اپل ادعا کرد کاربران شارژر دارند، اما بسیاری از شارژرهای قدیمی:

• توان کافی نداشتند

• سرعت شارژ را پایین می‌آوردند

• با استاندارد جدید PD سازگار نبودند

در نتیجه کاربر مجبور می‌شد شارژر جدید بخرد.

۲. خرید جداگانه، یعنی هزینه اضافه

قیمت شارژرهای اپل در برخی کشورها به اندازه بخشی از قیمت خود گوشی است. بنابراین حذف شارژر، عملاً فشار مالی را از شرکت به مصرف‌کننده منتقل کرد.

میان‌تیتر: تبعیت سامسونگ؛ از تمسخر تا تقلید

سامسونگ ابتدا اپل را در شبکه‌های اجتماعی به‌خاطر حذف شارژر مسخره کرد.
اما تنها چند ماه بعد، آن‌ها نیز شارژر را از جعبه پرچمداران خود حذف کردند.

این اتفاق نشان داد که:

• حذف شارژر نه‌تنها برای اپل، بلکه برای دیگر شرکت‌ها هم سود اقتصادی قابل‌توجهی دارد.

• ادعای «محیط‌زیست» تنها پوششی برای تصمیمی تجاری است.

آیا واقعاً به محیط‌زیست کمک می‌کند؟

با وجود ادعاهای محیط‌زیستی، برخی کارشناسان معتقدند این تصمیم تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش زباله الکترونیکی ندارد. دلایل آن:

۱. سهم شارژر در زباله الکترونیکی بسیار ناچیز است

آمارها نشان می‌دهند آداپتورهای شارژ تنها کسر بسیار کوچکی از کل زباله الکترونیکی جهان هستند. حذف آن‌ها تنها بخش کوچکی از مشکل را حل می‌کند.

۲. خرید جداگانه می‌تواند آلودگی بیشتری ایجاد کند

وقتی کاربر شارژر را جدا می‌خرد:

• بسته‌بندی مستقل دارد

• حمل‌ونقل جداگانه دارد

• فرآیند تولید جداگانه دارد

که می‌تواند اثر محیط‌زیستی مثبت اولیه را کم‌رنگ یا حتی معکوس کند.

۳. اتهام «سبزشویی»

بسیاری از رسانه‌ها این اقدام اپل را Greenwashing (نمایش سبز) می‌دانند؛
یعنی تصمیمی که با شعار محیط‌زیستی گرفته شده، اما هدف اصلی آن مالی است.

تأثیر حذف شارژر بر کاربران ایرانی

در ایران این تصمیم تبعات بیشتری داشت و از چند جهت کاربران ایرانی آسیب بیشتری دیدند:

۱. قیمت بالاتر شارژرهای اورجینال

خرید شارژر اصلی در بازار ایران هزینه بالایی دارد و این هزینه به‌طور کامل به کاربر تحمیل می‌شود.

۲. فراوانی شارژرهای تقلبی

بازار ایران پر از محصولات تقلبی است.
کاربران اغلب نمی‌توانند شارژر اورجینال پیدا کنند و ناچارند به نسخه‌های غیراستاندارد اعتماد کنند.

۳. خطرات شارژرهای غیراصل

استفاده از شارژرهای فیک می‌تواند منجر به:

شود.

۴. نبود گارانتی رسمی

در نبود خدمات رسمی اپل در ایران، آسیب به دستگاه ناشی از شارژر غیراصل اغلب شامل گارانتی نمی‌شود.

به‌طور خلاصه: بزرگ‌ترین بازنده این تصمیم در ایران کاربران هستند.

آینده صنعت موبایل؛ چه چیز دیگری حذف خواهد شد؟

برخی تحلیلگران می‌گویند حذف شارژر تنها آغاز یک مسیر است. در آینده ممکن است شرکت‌ها:

• کابل را حذف کنند

• هدفون را حذف کنند

• حتی پورت شارژ را حذف کنند و کاملاً به شارژ بی‌سیم بروند

اپل بارها نشان داده که برای به دست آوردن سود بیشتر، حاضر است استانداردهای جدیدی ایجاد کند؛ حتی اگر برای کاربران سخت باشد.

جمع‌بندی: نجات محیط‌زیست یا نجات درآمد شرکت‌ها؟

در پایان می‌توان گفت:

✔ تصمیم اپل تا حدی به محیط‌زیست کمک می‌کند
✘ اما تأثیر آن بسیار محدود است
✔ شرکت‌ها از این تصمیم میلیاردها دلار سود به دست آورده‌اند
✘ هزینه اصلی را کاربران — به‌ویژه ایرانی‌ها — پرداخت می‌کنند

بنابراین حذف شارژر، بیش از آنکه یک اقدام سبز باشد، یک حرکت تجاری هوشمندانه با پوشش محیط‌زیستی است.