فیلتر دامنه‌های .host به سرعت واکنش منفی کاربران و فعالان حوزه دیجیتال را برانگیخت، چرا که هیچ نهاد رسمی حاضر به ارائه دلیل و شفاف‌سازی درباره چرایی این فیلترینگ سراسری نشد. به گفته شریف، پس از سه ساعت فیلتر برداشته شد و دسترسی به دامنه‌ها بازگشت، اما در همین مدت کوتاه هزاران کسب‌وکار حتی خارج از لیموهاست، دچار اختلال شدند. او در گفت‌وگویی با اشاره به نبود رویه شفاف در فرآیندهای فیلترینگ، این احتمال را مطرح کرد که کمیته مربوطه تصور کرده باشد یک دامنه با پسوند .host مرتکب تخلف شده و به جای مسدود کردن آن دامنه خاص، کل گروه دامنه‌های هم‌پسوند را فیلتر کرده باشد. اما نبود هرگونه اطلاع‌رسانی باعث شد این فرضیه‌ها در حد گمان باقی بمانند.

شریف اضافه کرد: «تشخیص این که مشکل از فیلتر شدن است بسیار دشوار بود. در ابتدا گمان کردیم شاید فقط سایت ما مسدود شده باشد، چرا که قبلاً هم پیش آمده بود برخی همکاران‌مان به دلیل فروش سرور مجازی تحت ادعای استفاده برای معاملات (ترید) فیلتر شوند. با این ذهنیت به سناریوهای مختلف فکر کردیم تا این که با سایر شرکت‌های هاستینگ صحبت کردیم و متوجه شدیم که این اتفاق برای همه افتاده و کل پسوند .host مسدود شده است.»

تکرار روند فیلترینگ پسوندهای سطح‌بالا در ایران

دامنه ‎.host‎ یکی از انواع دامنه‌های سطح‌بالا یا TLD محسوب می‌شود؛ همان‌طور که پسوندهای شناخته‌شده‌تر مانند ‎.com‎ و ‎.net‎ نیز در همین دسته قرار دارند. بررسی‌های اولیه پس از فیلترینگ اخیر نشان داده است که این اتفاق نخستین مورد مسدودسازی یک پسوند نیست، زیرا پیش‌تر نیز در سال ۱۴۰۱ دامنه ‎.top‎ به‌صورت کامل فیلتر شده و تا سه ماه بدون هیچ توضیح رسمی مسدود باقی مانده بود. این روند نشان می‌دهد که سازوکار فیلترینگ در کشور نه‌تنها شامل سایت‌ها یا محتواهای خاص، بلکه در برخی موارد کل پسوندهای دامنه را نیز هدف قرار می‌دهد.

در گفت‌وگویی با آرین اقبال، متخصص حوزه شبکه و زیرساخت‌های اینترنت، او توضیح داد: «در حال حاضر برخی پسوندهای خاص که چندان رایج نیستند، از جمله تعدادی از TLDهای تجاری و حتی بعضی GTLDها (دامنه‌های سطح‌بالا که در واقع پسوندهایی با وابستگی جغرافیایی یا ملی هستند)، در فهرست فیلتر قرار گرفته‌اند.» اقبال در تشریح تجربه شخصی خود می‌گوید بارها پیش آمده پیش از خرید دامنه، ابتدا بررسی کرده که آیا آن دامنه از پیش فیلتر شده است یا خیر. اما به‌محض انتقال مالکیت دامنه به او، حتی بدون آن‌که هیچ وب‌سایتی راه‌اندازی شود یا محتوایی نصب گردد، دامنه فوراً مسدود شده است.

این اتفاق به باور او نشانه‌ای از وجود یک سیستم خودکار فیلترینگ است؛ سامانه‌ای که به طور الگوریتمیک و مبتنی بر پیش‌فرض‌های خاص عمل می‌کند و بدون بررسی محتوای واقعی، تنها بر پایه نوع پسوند، تصمیم به مسدودسازی می‌گیرد. طبق فرض درونی این سیستم، اگر کاربر دامنه‌هایی با پسوندهای شناخته‌شده مانند ‎.com‎، ‎.ir‎ یا ‎.org‎ خریداری کند، فرض غالب آن است که هدف او قانونی و در چارچوب فعالیت‌های عمومی است. اما در صورت انتخاب پسوندهای کمتر رایج همچون ‎.tv‎، ‎.host‎ یا ‎.top‎، سامانه فیلترینگ ممکن است آن را نشانه‌ای از اقدام مشکوک بداند.

دامنه‌های ارزان، قربانی فیلترینگ پرهزینه

این متخصص حوزه شبکه و زیرساخت‌های اینترنت تأکید می‌کند که بخش بزرگی از خریداران چنین دامنه‌هایی در حقیقت صرفاً به دنبال طرح‌های اقتصادی‌تر و کوتاه‌مدت‌تر هستند؛ بسیاری از توسعه‌دهندگان یا شرکت‌های کوچک از این پسوندهای ارزان‌تر برای نمایش نسخه‌ آزمایشی محصولات، دریافت گواهی امنیتی SSL، یا آزمایش نرم‌افزاری و اپلیکیشن‌ها استفاده می‌کنند.

اقبال در ادامه به تبعات چنین رویه‌ای اشاره کرد و توضیح داد که فیلتر شدن یک TLD به جای یک سایت خاص، می‌تواند اثر زنجیره‌ای مخربی بر کل اکوسیستم کسب‌وکارهای آنلاین داشته باشد. افرادی که قصد دارند سایت شخصی یا دموی محصول خود را راه‌اندازی کنند، در برخورد اول با مانعی فنی و اقتصادی مواجه می‌شوند؛ زیرا اگر دامنه در سطح زیرساختی فیلتر شده باشد، هیچ راهی برای دسترسی واقعی یا اتصال سرور وجود ندارد. پیامد این اختلال اما از افراد کوچک فراتر می‌رود و به شرکت‌های بزرگ هاستینگ و تبلیغات دیجیتال نیز می‌رسد.

همچنین بخوانید