در روزهایی که آموزش آنلاین و دسترسی به منابع چندرسانه‌ای نقش مهمی در ارتقای کیفیت آموزش عالی ایفا می‌کند، خبرهایی از احتمال رفع فیلتر یوتیوب و برخی پلتفرم‌های دیگر برای دانشگاه‌های کشور منتشر شده است. این موضوع می‌تواند نقطه‌عطفی در تحول زیرساخت‌های دیجیتال آموزش در ایران باشد.

آغاز ماجرا از دانشگاه تهران

ماجرا از آن‌جا آغاز شد که دسترسی به یوتیوب در دانشگاه تهران برای اهداف آموزشی فراهم شد. این اتفاق توجه بسیاری از فعالان حوزه فناوری و آموزش را به خود جلب کرد. حالا رئیس مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، از احتمال گسترش این دسترسی به سایر دانشگاه‌ها خبر داده است.

مهدی اثنی عشری، در گفت‌وگو با خبرگزاری مهر، اعلام کرد:
«ما این موضوع را پیگیری کردیم و شورای عالی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری (عتف) به ما پاسخ داد که با توجه به تأثیر یوتیوب بر آموزش، وزارت علوم درخواست کرده است این بستر حداقل برای آموزش عالی رفع فیلتر شود.»

او افزود:
«بر همین اساس، تمام دانشگاه‌ها و دستگاه‌های تابعه برای رفع فیلتر معرفی شده‌اند. البته اجرای این تصمیم توسط شرکت ارتباطات زیرساخت انجام می‌شود و ما در اولویت‌بندی نقشی نداریم. این فرآیند باید به‌مرور برای همه دانشگاه‌ها اجرا شود.»

اینترنت طبقاتی یا دسترسی هدفمند؟

در حالی که برخی رسانه‌ها از راه‌اندازی «اینترنت طبقاتی» یا دسترسی محدود به پلتفرم‌های فیلترشده برای نهادهای خاص خبر داده‌اند، سرپرست دفتر ریاست سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی این موضوع را رد کرده است.

او در واکنش به خبر رفع فیلتر یوتیوب در دانشگاه تهران گفت:
«تاکنون هیچ تصمیم یا ابلاغیه‌ای در این زمینه صادر نشده است.»

این اظهارنظر، ابهام‌هایی را درباره سیاست‌های آینده در حوزه دسترسی به اینترنت و پلتفرم‌های جهانی ایجاد کرده است. با این حال، تجربه دانشگاه تهران نشان می‌دهد که امکان دسترسی هدفمند برای نهادهای آموزشی وجود دارد و ممکن است در آینده گسترش یابد.

نقش یوتیوب در آموزش عالی

یوتیوب به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پلتفرم‌های اشتراک‌گذاری ویدیو در جهان، منابع آموزشی بی‌شماری را در اختیار دانشجویان، اساتید و پژوهشگران قرار می‌دهد. از آموزش‌های تخصصی در حوزه‌های مهندسی، پزشکی و علوم انسانی گرفته تا سخنرانی‌های علمی، دوره‌های آنلاین و مستندهای آموزشی، این پلتفرم می‌تواند مکملی قدرتمند برای نظام آموزشی کشور باشد.

در بسیاری از دانشگاه‌های جهان، یوتیوب به‌عنوان منبعی رسمی برای آموزش و یادگیری استفاده می‌شود. بنابراین، فراهم‌سازی دسترسی به این پلتفرم برای دانشگاه‌های ایران می‌تواند گامی مؤثر در ارتقای کیفیت آموزش و هم‌راستایی با استانداردهای جهانی باشد.

چالش‌ها و الزامات اجرایی

با وجود مزایای فراوان، رفع فیلتر پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب نیازمند تدوین سیاست‌های دقیق و شفاف است. از جمله چالش‌های مهم در این مسیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

تعیین چارچوب‌های قانونی برای دسترسی محدود و هدفمند
ایجاد زیرساخت‌های فنی برای تفکیک دسترسی دانشگاهی از عمومی
آموزش کاربران و نهادهای آموزشی برای استفاده صحیح و مؤثر از منابع آنلاین
نظارت بر امنیت اطلاعات و حفظ حریم خصوصی کاربران

همچنین، باید مشخص شود که آیا این دسترسی صرفاً برای استفاده درون‌دانشگاهی خواهد بود یا امکان استفاده در خوابگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و حتی در خانه برای دانشجویان نیز فراهم خواهد شد.

آینده آموزش دیجیتال در ایران

با گسترش فناوری‌های نوین و افزایش نیاز به آموزش آنلاین، انتظار می‌رود که سیاست‌گذاران حوزه ارتباطات و آموزش، نگاه بازتری نسبت به پلتفرم‌های جهانی داشته باشند. رفع فیلتر یوتیوب و سایر ابزارهای آموزشی می‌تواند بخشی از این تحول باشد.

اگر این روند ادامه یابد، دانشگاه‌های ایران می‌توانند به منابع گسترده‌تری دسترسی پیدا کنند، کیفیت آموزش را ارتقا دهند و در مسیر بین‌المللی‌سازی گام‌های مؤثرتری بردارند.

جمع‌بندی

رفع فیلتر یوتیوب در دانشگاه تهران و احتمال گسترش آن به سایر دانشگاه‌ها، نشانه‌ای از تغییر رویکرد در سیاست‌های ارتباطی و آموزشی کشور است. اگرچه هنوز ابلاغیه رسمی در این زمینه صادر نشده، اما پیگیری‌های وزارت علوم و تجربه دانشگاه تهران نشان می‌دهد که این مسیر در حال شکل‌گیری است.

با تدوین مقررات مناسب، ایجاد زیرساخت‌های فنی و همکاری میان نهادهای آموزشی و ارتباطی، می‌توان امیدوار بود که دانشگاه‌های ایران به‌زودی به منابع آموزشی جهانی دسترسی کامل‌تری داشته باشند. این تحول نه‌تنها به نفع دانشجویان و اساتید خواهد بود، بلکه می‌تواند جایگاه علمی کشور را در سطح بین‌المللی ارتقا دهد.