یک پژوهش شگفت‌انگیز توانسته کوه‌های زاگرس را به‌عنوان محل آمیزش انسان های خردمند و نئاندرتال تشخیص دهد. این سوال برای دهه‌ها ذهن دانشمندان را درگیر خود کرده بود.

انسان های کنونی در DNA خود یادگارهایی از انسان های نئاندرتال دارند. این موضوع نشان می‌دهد که اجداد خردمند ما (Homo Sapiens) زمانی از لاک دفاعی خود خارج شده و با دیگر گونه‌ها ارتباط برقرار کرده‌اند. هرچند دانشمندان مطمئن نبودند این اتفاق در کدام منطقه رخ داده است. هرچند حالا مشخص شده پاسخ معمای آمیزش انسان خردمند و نئاندرتال در کوه‌های زاگرس قرار دارد.

فصل مهمی از تاریخ انسان های خردمند و نئاندرتال در کوه های زاگرس رقم خورده است

یافته‌های جدید دانشمندان نشان می‌دهد که در عصر پلیستوسن پسین (بین ۱۲۹ هزار و ۱۱۷۰۰ سال پیش) گونه‌های مختلف انسانی که در جنوب شرقی اروپا و جنوب غربی آسیا زندگی می‌کردند، با همدیگر ارتباط برقرار کرده‌اند. پژوهشگران مکان‌های احتمالی این رخداد مهم را بررسی کردند تا در نهایت به کوه‌های زاگرس در فلات ایران رسیدند. این منطقه ایران، بخش‌های شمالی عراق و جنوب شرقی ترکیه را شامل می‌شود.

مسئله انسان های اولیه بسیار سخت و پیچیده است. چراکه هم DNA دیرینه بسیار محدودی در اختیار دانشمندان قرار دارد و هم شواهد فسیلی بسیار پراکنده هستند. به همین‌خاطر دانشمندان نمی‌توانستند تصویر دقیقی از اتفاقات رخ داده ارائه دهند. هرچند که اخیرا یک تیم پژوهشی در دانشگاه کلن آلمان به‌سرپرستی سامان گوران توانسته است به موفقیت‌های چشم‌گیری دست یابد.

آنها از رویکرد نوآورانه به‌نام مدل‌سازی پراکنش گونه‌ای برای رسیدن به پاسخ استفاده کرده‌اند. در این روش میزان مناسب‌ بودن شرایط زیستگاه‌های مختلف بر اساس عوامل محیطی مثل دما و میزان بارش سنجیده می‌شود. در گام بعدی تیم پژوهشی داده‌های این مدل و سیستم داده‌های جغرافیایی (GIS) را ترکیب کردند.

در نتیجه مشخص شد که در یک پنجره زمانی مشخص (بین ۱۲۰۰۰۰ تا ۸۰۰۰۰ سال پیش) هر دو گونه در کدام مکان‌های احتمالی حضور داشتند. نتایج به‌دست آمده شگفت‌انگیز بودند. چراکه کوه های زاگرس به‌عنوان بهترین محل آمیزش انسان های خردمند و نئاندرتال جلوه کرد. در واقع نئاندرتال‌های حاضر در قلمرو دیرین شمالگان و انسان های هوشمند مهاجرت کننده از آفریقا در این مکان با همدیگر مواجه شده‌اند.

به‌باور دانشمندان تنوع زیستی فوق‌العاده و توپوگرافی متنوع کوه های زاگرس به هر دو گونه انسان خردمند و نئاندرتال اجازه داده که در این منطقه رشد کنند. پس از مدتی نیز شرایط برای ارتباط بین این دو فراهم شده و در نهایت آمیزش رخ داده است. نظریه ارائه شده کوه های زاگرس را در قلب یک فصل مهم از فرآيند تکامل انسان قرار می‌دهد.

به‌باور دانشمندان تغییرات آب‌و‌هوایی در این دوره به‌گونه‌ای بوده است که کوه های زاگرس می‌توانسته از انسان خردمند و نئاندرتال به‌خوبی مراقبت کند. در حالیکه در برخی مناطق انسان های نئاندرتال موفق ظاهر می‌شدند و برخی مناطق فقط برای انسان خردمند ایده‌آل بودند.

به‌باور دانشمندان انسان های نئاندرتال برای مدت طولانی به شرایط سرد و سخت اروپا عادت کرده بودند. به همین‌خاطر نه‌تنها مشکلی با هوای سرد زاگرس نداشتند، بلکه این منطقه می‌توانست یادآور محل زندگی اولیه آنها باشد. با این تفاوت که تنوع زیستی شرایط بهتری را برای آنها فراهم می‌کرد. در سمت دیگر نیز انسان خردمند توانسته بود به‌واسطه مهاجرت از آفریقا برای زندگی در شرایط محیطی سخت آماده باشد. آنها پس از رسیدن به کوه های زاگرس منطقه را بسیار مناسب یافتند و تصمیم گرفتند همانجا زندگی کنند. همپوشانی زیستگاه نیز احتمال ارتباط بین دو گونه و آمیزش بین آنها را نیز بالا برده است.

البته برخی از دانشمندان به این مدل نظریه‌ها انتقاد می‌کنند. این گروه بر این باور هستند که نمی‌توان با مدل‌سازی و بدون شواهد فیزیکی در رابطه چنین موضوع مهمی به قطعیت رسید. گرچه خوشبختانه آمیزش انسان های خردمند و نئاندرتال در کوه‌های زاگرس فقط بر پایه مدل‌های نظری نیست. پیشتر در این منطقه شاهد برخی از مهمترین فسیل‌ها و آثار مربوط به نئاندرتال ها بوده‌ایم. در منطقه شمال زاگرس غار شانه‌در قرار دارد که در آن می‌توان شواهد بسیار زیادی را از گذشته انسان مشاهده کرد.

در این غار بقایای ۱۰ انسان نئاندرتال دیده می‌شود که بر اساس آن می‌توان اطلاعات ارزشمندی در رابطه با زندگی و مرگ آنها به‌دست آورد. برخی از این انسان ها به‌همراه گل دفن شده بودند. کاری که به آداب و رسوم خاص اشاره دارد و پیشتر تصور می‌شد فقط مخصوص انسان خردمند بوده است. بدین‌ترتیب می‌توان احتمال داد که در اثر آمیزش بین انسان های خردمند و نئاندرتال در کوه های زاگرس برخی باورها منتقل شده‌اند.

پیشتر در استان کرمانشاه نیز فسیل های مربوط به انسان های نئاندرتال در غارهای وزمه و بیستون کشف شده بود. این فسیل‌ها به‌خوبی تایید می‌کنند که کوه های زاگرس برای مدت طولانی محل حضور انسان های نئاندرتال بوده است. هرچند کشف یک دندان نئاندرتال در غار باوه یاوان کرمانشان بود که توانست بیش از بقیه توجه دانشمندان را جلب کند. این دندان به ۶۵ هزار سال پیش برمی‌گردد. از آنجایی که این دندان در کنار ابزارهای سنگی موستری کشف شده است، می‌توان گفت که نئاندرتال ها نیز در هنگام حضور انسان خردمند در کوه های زاگرس در این منطقه زندگی می‌کردند.

یافته‌های جدید ارزش فوق‌العاده زیادی دارند. چراکه امروزه DNA انسان نئاندرتال بخش کوچک (۱ تا ۴ درصد) اما بسیار مهمی از ژنوم اکثر انسان‌های غیرآفریقایی را شکل می‌دهد. هرچند که همین‌ بخش روی همه‌چیز از واکنش‌های سیستم ایمنی بدن گرفته تا رنگ پوست تاثیر می‌گذارد. در واقع دانشمندان می‌خواهند با کشف محل و زمان آمیزش بین انسان های خردمند و نئاندرتال داستان پیچیده تکامل انسان را درک کنند.

بیشتر بخوانید: انسان های اولیه با این سلاح عجیب ماموت های غول‌پیکر را شکار می‌کردند دانشمندان قدیمی ترین باور مذهبی انسان را کشف کردند معمای حرف زدن انسان نئاندرتال سرانجام حل شد