آشنایی با واحدهای اندازه گیری حجم در کتاب علوم ششم ابتدایی آورده شده است. برای اندازه گیری حجم واحدهای مختلفی در دنیای اطراف داریم.

برای اینکه بدانیم چطور آن ها را به هم تبدیل کنیم، چطور در دنیای واقعی از آن ها برای محاسباتمان استفاده کنیم باید بدانیم واحدهای اندازه گیری حجم چیست و چطور و با چه فرمولی آن ها را به هم تبدیل کنیم. در این نوشته از ستاره به ساده ترین شکل ممکن این واحدهای اندازه گیری را معرفی کرده و روش تبدیل آن ها را به یکدیگر آورده ایم.

حجم چیست؟

حَجم (Volume) کمیتی از فضای سه‌بعدی است که با یک مرز مشخص محدود شده‌است برای نمونه فضای اشغالی یک ماده (جامد، گاز، مایع، پلاسما) یا شکل آن.

انواع واحدهای اندازه گیری حجم

میلی لیتر مکعب

می خواهیم بدانید هر میلی لیتر چند سانتی متر مکعب است. می دانید که هر سانتی متر ۱۰ میلی متر است. بنابراین برای هر میلی متر یک دهم سانتی متر است. پس باید برای محاسبه از فرمول زیر پیش بروید:

۱/۱۰۰۰=۱/۱۰×۱/۱۰×۱/۱۰

پس هر میلی متر مکعب ۰.۰۰۱ (یک هزارم) سانتی متر مکعب است. 

سانتی متر مکعب (سی سی)

برای اندازه گیری حجم های کوچک از سانتی متر مکعب استفاده می کنیم. 

برای اینکه بدانیم یک سانتی متر مکعب یعنی چه جعبه مربعی را در نظر بگیرید که طول و عرض و ارتفاع آن یک سانتی متر است. بنابراین حجم مایعی که درون آن ریخته می شود مساوی است با یک سانتی متر مکعب.

حالا تصور کنید که طول و عرض و ارتفاع این مکعب ۲ سانتی متر مکعب باشد. بنابراین برای محاسبه باید طول و عرض و ارتفاع را با هم جمع کنید:

۲×۲×۲=۸ سانتی متر مکعب

یک سانتی متر مکعب برابر با یک سی سی است.

دسی متر مکعب (لیتر)

لیتر نیز یکی از واحدهای اندازه گیری برای حجم های بزرگ است. اگر مکعبی را در نظر بگیریم که طول و عرض و ارتفاع آن ۱۰ سانتی متر باشد. آن ظرف یک لیتر گنجایش دارد. بنابراین هر لیتر ۱۰۰۰ سانتی متر مکعب می باشد. 

متر مکعب

برای اندازه گیری حجم های بزرگتر، از مترمکعب استفاده می کنیم. متر مکعب حجم مکعبی است که هر ضلع آن یک متر است. پس برای تبدیل آن به سانتی متر مکعب باید ابتدا بدانید هر متر چند سانتی متر است. از آنجایی که هر متر ۱۰۰ سانتی متر است، هر متر مکعب برابر با:

۱۰۰×۱۰۰×۱۰۰=۱۰۰۰۰۰۰ سانتی متر مکعب

گالون

گالون یا گالن، یکای حجم است که در هر دو سیستم، «یکاهای متعارف آمریکایی» و «سلطنتی بریتانیایی» در سه مقدار متفاوت، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در بریتانیا، کانادا و برخی از کشورهای حوزه کارائیب از «گالن امپریال» یا «گالن سلطنتی» استفاده می‌شود که تقریباً برابر با ۴٫۵۴۶۰۹۲ لیتر می‌باشد.

«گالن آمریکایی» برای مواد مایع در آمریکا و برخی از کشورهای آمریکای لاتین که مقدارش تقریباً ۳٫۷۸۵۴۱۲ لیتر است. «گالن آمریکایی» که برای مواد جامد که به ندرت استفاده می‌شود که مقدارش تقریباً ۴٫۴۰ لیتر می‌باشد. در ایران هر گالن ۳/۷۸ لیتر می‌باشد.

بشکه

بشکه نگهدانده استوانه‌ای یا خمره‌مانند و توخالی است که معمولاً جهت بسته‌بندی مواد شیمیایی، نفتی و غذایی استفاده و در انواع فلزی، پلاستیکی، تخته لائی یا چوبی و همین‌طور مقوائی و تخته فیبری ساخته می‌شود.

بشکه‌های نفت به‌طور استاندارد ۱۵۹ لیتر گنجایش دارند. گنجایش بشکه در مقیاس آمریکایی برابر ۴۲ گالن است.

روش محاسبه و تبدیل واحدهای اندازه گیری حجم

برای محاسبه واحدهای اندازه گیری حجم به یکدیگر باید ابتدا در نظر داشته باشید که قصد دارید واحد کوچک را به واحد بزرگ تبدیل کنید یا واحد بزرگ را به واحد کوچک.

به طور کلی این ۲ قاعده را در نظر داشته باشید:

• برای تبدیل واحد کوچکتر به واحد بزرگتر، تقسیم می کنیم 
• برای تبدیل واحد بزرگتر به واحد کوچکتر، ضرب می کنیم 

بر اساس عکسی که در کتاب ششم نیز آمده است می توانید بر اساس نکاتی که در ادامه گفته می شود واحدهای مختلف حجم را به یکدیگر تبدیل کنید:

• برای تبدیل متر مکعب به لیتر باید هر عددی که دارید را در ۱۰۰۰ ضرب کنید. اگر بخواهید لیتر را به متر مکعب تبدیل کنید باید هر عددی که دارید را تقسیم بر ۱۰۰۰ کنید. 
• برای تبدیل متر مکعب به سانتی متر مکعب باید هر عددی که دارید را در ۱۰۰۰۰۰۰ ضرب کنید. برای تبدیل سانتی متر مکعب به متر مکعب باید هر عددی که دارید را بر ۱۰۰۰۰۰۰ تقسیم کنید. 
• برای تبدیل متر مکعب به میلی متر مکعب باید هر عددی که دارید را در ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰ ضرب کنید. برای تبدیل میلی متر مکعب به متر مکعب باید هر عددی که دارید را بر ۱۰۰۰۰۰۰۰۰۰ تقسیم کنید. 
• برای تبدیل لیتر به سانتی متر مکعب باید هر عددی که دارید را در ۱۰۰۰ ضرب کنید. برای تبدیل سانتی متر مکعب به لیتر باید عدد را بر ۱۰۰۰ تقسیم کنید.
• برای تبدیل لیتر به میلی لیتر مکعب باید هر عددی که دارید را در ۱۰۰۰۰۰۰ ضرب کنید. برای تبدیل میلی لیتر مکعب به لیتر باید عدد را بر ۱۰۰۰۰۰۰ تقسیم کنید. 
• برای تبدیل سانتی متر مکعب به میلی متر مکعب باید هر عددی که دارید را در ۱۰۰۰ ضرب کنید. برای تبدیل میلی متر مکعب باید عدد را بر ۱۰۰۰ تقسیم کنید. 

مثال ۱: ۱۵۵لیتر چند سانتی متر مکعب است؟

سانتی متر مکعب ۱۵۵۰۰۰ = ۱۰۰۰×۱۵۵لیتر.

مثال۲ : ۴/۲ متر مکعب چند لیتر است؟

لیتر ۴۲۰۰= ۱۰۰۰×۴/۲ مترمکعب.

مثال ۳:‌ یک لیتر برابر است با ۰/۰۰۱ متر مکعب زیرا،

مترمکعب ۰/۰۰۱ = ۱۰۰۰۰۰۰÷ ۱۰۰۰

مثال : ۴۲ لیتر چه کسری از یک متر مکعب است؟

متر مکعب ۰/۰۴۲ = ۱۰۰۰ ÷ ۴۲لیتر