1

روزی روزگاری، قاره جنوبگان تنها جایی برای دانشمندان و مأموریت‌های پژوهشی خاص ‏بود. اما امروز، این سرزمین منجمد و دورافتاده مقصدی پرطرفدار برای گردشگران شده ‏است. مسافران، جذب مناظر یخی بی‌پایان، نزدیکی با پنگوئن‌ها و نهنگ‌ها و تماشای ‏یخچال‌هایی که گویی از آغاز زمان دست‌نخورده باقی مانده‌اند، هر فصل به‌سوی این سرزمین ‏سفر می‌کنند. این افزایش محبوبیت، اگرچه هیجان‌انگیز است، اما نگرانی‌های جدی‌ای را ‏درباره محیط زیست آسیب‌پذیر منطقه ایجاد کرده است؛ کارشناسان و فعالان محیط زیست ‏اکنون خواستار اقدامات فوری برای حفظ تعادل شکننده این اکوسیستم هستند.‏

افزایش گردشگری در قطب جنوب

شهرت جدید جنوبگان تقریباً به‌صورت ناگهانی اتفاق افتاده است. کشتی‌های تفریحی لوکس، ‏مسیر سفر به این ناحیه یخی را بیش از هر زمان دیگری آسان کرده‌اند. در همین حال، ‏شبکه‌های اجتماعی، به‌ویژه تیک‌تاک، با ویدیوهایی از مهمانی‌های روی عرشه، شنا در ‏چشمه‌های آب گرم و قدم‌زدن در میان کلونی‌های پنگوئن، عطش مردم برای سفر به این ناحیه ‏را بیشتر کرده‌اند.‏

به گفته آن هاردی جغرافی‌دان دانشگاه تاسمانیا، «اثر تیک‌تاک» مانند طوفانی ناگهانی باعث ‏افزایش علاقه عمومی به جنوبگان شده است. دو دهه پیش، تنها حدود ۲۰ هزار نفر در سال ‏به این قاره سفر می‌کردند، اما در آخرین فصل گردشگری، این عدد به حدود ۱۲۵ هزار نفر ‏رسیده است. چنین افزایشی، این پرسش را به ذهن می‌آورد که آیا این منطقه توان تحمل چنین ‏حجمی از بازدید را دارد؟ در عین حال، تنوع فعالیت‌ها نیز به‌شدت افزایش یافته و شامل ‏ماراتن روی یخ، قایق‌سواری، کوهنوردی، و حتی مراسم خصوصی شده است و همه این‌ها ‏فشار بیشتری بر طبیعت دست‌نخورده جنوبگان وارد می‌کند.‏

خطرات زیست‌محیطی گردشگری انبوه

اکوسیستم جنوبگان نه‌تنها شکننده است، بلکه به‌شدت حساس نیز محسوب می‌شود. اختلال‌های ‏کوچک ممکن است پیامدهای بزرگی داشته باشند. گردشگران، بدون اینکه بدانند، ممکن است ‏بذر گیاهان، هاگ قارچ‌ها یا موجودات ریزی را با لباس و وسایل خود به این ناحیه بیاورند و ‏تعادل طبیعی منطقه را بر هم بزنند. مواد شیمیایی مانند ضدآفتاب نیز می‌توانند وارد آب شده و ‏با انتشار سموم، به جانوران دریایی آسیب بزنند (موجوداتی مانند کریل که پایه زنجیره ‏غذایی‌اند، آسیب‌پذیری خاصی دارند). حضور انسان در مناطقی که قبل از این کاملاً بکر ‏بودند، می‌تواند استرس مضاعفی به جانورانی مانند پنگوئن‌ها و فک‌ها وارد کند، جانورانی که ‏چرخه طبیعی زندگی‌شان به هیچ‌وجه برای حضور مداوم انسان طراحی نشده است. البته نباید ‏ردپای کربنی ناشی از سفرها را فراموش کرد؛ بیشتر مسافران با کشتی‌های بزرگ وارد ‏منطقه می‌شوند، و همین باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای، تسریع در ذوب یخ‌ها و افزایش ‏دمای منطقه می‌شود.‏

شکاف‌های قانونی و نیاز به قوانین سخت‌گیرانه‌تر

بر خلاف بسیاری از مقاصد مشهور گردشگری که دارای قوانین سخت‌گیرانه برای حفاظت از ‏محیط زیست هستند، جنوبگان از خلأ جدی در قوانین رنج می‌برد. اگرچه پیمان جنوبگان ‏برخی اصول کلی را تعیین کرده، اما این محدودیت‌ها به‌راحتی قابل اجرا نیستند و ‏دستورالعمل‌های مربوط به گردشگری نیز بسیار ضعیف هستند. همین خلأ باعث شده مدیریت ‏گردشگران روزافزون دشوار باشد. پیشنهادهایی مانند سقف گذاری برای تعداد بازدیدکنندگان ‏هر فصل، دریافت هزینه برای حفاظت از محیط زیست، و آموزش مسافران درباره نحوه ‏کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی، از جمله راه‌حل‌های پیشنهادی هستند. هدف این پیشنهادها، ‏حفظ تعادل میان منافع اقتصادی گردشگری و صیانت از محیط‌زیست منطقه است.‏

بهای سنگین محبوبیت

گردشگری جنوبگان ممکن است فرصت‌های اقتصادی جدیدی ایجاد کند، اما بهایی که برای آن ‏پرداخته می‌شود یعنی تخریب زیبایی بکر منطقه، بسیار سنگین است. همان ویژگی‌هایی که ‏مسافران را جذب می‌کنند مانند مناظر دست‌نخورده و حیات‌وحش منحصر‌به‌فرد، در معرض ‏تهدید مستقیم هستند. فعالان محیط زیست یادآور می‌شوند که محافظت از جنوبگان تنها ‏وظیفه‌ای منطقه‌ای نیست؛ بلکه مسئولیتی جهانی است. این قاره نقش مهمی در تنظیم اقلیم ‏زمین و پشتیبانی از تنوع زیستی سیاره دارد و اگر آن را از دست بدهیم، بیش از یک مقصد ‏گردشگری را از دست داده‌ایم.‏