1
طی دهه‌های اخیر، دلفین‌ها در آب‌های اطراف بریتانیا با فشار فزاینده‌ای از سوی آلودگی‌های شیمیایی روبه‌رو شده‌اند. بسیاری از دلفین‌های پوزه‌کوتاه معمولی به ساحل رسیده‌اند و گزارش‌ها حاکی از آن است که بافت‌های آن‌ها دارای مقادیر نگران‌کننده‌ای از سموم بوده است.
رازی ویلیامز، پژوهشگر انجمن جانورشناسی لندن، اشاره می‌کند که مواد شیمیایی ممنوع‌شده‌ی قدیمی و همچنین تغییرات دمایی دریا ممکن است بر وضعیت سلامتی این جانوران تأثیر منفی گذاشته باشند.
ترکیب خطرناک: مواد شیمیایی و گرمای اقیانوس
PCBs و خطرات پنهان آن‌ها
مواد شیمیایی موسوم به بیش‌کلربایفنیل‌ها (PCBs) مدت‌ها در صنایع تولیدی مورد استفاده قرار می‌گرفتند. اما در دهه ۱۹۸۰، مقامات بریتانیایی این مواد را به دلیل سمیت بالا ممنوع اعلام کردند.
با وجود این ممنوعیت، به نظر می‌رسد که باقی‌مانده‌های این ترکیبات همچنان به دریا راه می‌یابند. کارشناسان معتقدند که برخی سایت‌های صنعتی قدیمی نشت‌هایی به منابع آبی دارند که در نهایت وارد زیست‌بوم‌های دریایی می‌شود.
افزایش دمای سطح دریا و اثرات آن
دمای سطحی آب در برخی مناطق بریتانیا در حال افزایش است. این تغییر دما می‌تواند فشار زیادی بر گونه‌هایی مانند دلفین‌ها وارد کند؛ گونه‌هایی که برای تغذیه و دیگر فرآیندهای زیستی به شرایط پایدار وابسته‌اند.
تأثیر سموم بر سلامت دلفین‌ها
انباشت سموم در دلفین‌های پوزه‌کوتاه
دلفین‌های پوزه‌کوتاه در رأس زنجیره غذایی قرار دارند؛ موضوعی که باعث می‌شود سموم بیشتری در بدن آن‌ها انباشته شود. در حالی که ماهیان کوچکتر مقادیر کمی از این ترکیبات را در خود دارند، دلفین‌ها با مصرف این شکارها، دوز بالاتری از آلاینده‌ها را دریافت می‌کنند.
تیا تیلور، مدیر پروژه دلفین ساسکس، می‌گوید:
«موقعیت آن‌ها در رأس زنجیره غذایی به این معناست که سموم از طریق طعمه به بافت چربی آن‌ها منتقل می‌شود، که این امر تصویری متمرکز از آلاینده‌های شیمیایی اقیانوس به دست می‌دهد – هرچند متأسفانه به بهای سلامت آن‌ها.»
آسیب سیستم ایمنی
وقتی PCBs در بافت‌های چربی دلفین‌ها انباشته می‌شوند، می‌توانند به سیستم ایمنی بدن آن‌ها آسیب بزنند. پژوهشگران هشدار می‌دهند که این سموم ممکن است باعث کاهش مقاومت بدن دلفین‌ها در برابر عفونت‌ها شوند.
شواهد مرگبار: دلفین‌های به گل نشسته
تحلیل داده‌ها و یافته‌های نگران‌کننده
دانشمندان برای شناسایی دلایل مرگ دلفین‌ها، اطلاعات مربوط به دلفین‌های به گل نشسته در سواحل بریتانیا را بررسی کردند. یافته‌ها نشان داد که ارتباط مستقیمی بین میزان PCBs و مرگ ناشی از بیماری‌های عفونی وجود دارد.
با افزایش هرچند جزئی در سطح PCBs، احتمال مرگ بر اثر بیماری نیز افزایش می‌یابد. همچنین مشخص شد که جهش در دمای دریا نیز با افزایش خطر ابتلا به بیماری همراه است.
بیماری‌های شایع
برخی از بیماری‌هایی که در دلفین‌های آلوده مشاهده شد عبارت‌اند از:
- گاستریت (التهاب معده)
- انتریت (التهاب روده)
- عفونت‌های باکتریایی
- ذات‌الریه (پنومونی)
در بسیاری از موارد، با تضعیف سیستم ایمنی، این بیماری‌ها کشنده شدند.
اثرات تغییرات دمایی دریا
تغییر در الگوی تغذیه دلفین‌ها
دانشمندان هشدار می‌دهند که گرم‌تر شدن آب دریا ممکن است باعث جابه‌جایی طعمه‌ها شود. این مسأله می‌تواند الگوهای تغذیه‌ای دلفین‌ها را دچار اختلال کرده و وضعیت سلامتی آن‌ها را وخیم‌تر کند.
افزایش فعالیت عوامل بیماری‌زا
برخی کارشناسان نگران‌اند که دمای بالاتر، رشد و فعالیت میکروارگانیسم‌های بیماری‌زا را افزایش دهد؛ که این یعنی احتمال تماس دلفین‌ها با پاتوژن‌های خطرناک نیز افزایش می‌یابد.
ترکیب مخرب: سموم، بیماری‌ها و گرما
مجموعه‌ای از عوامل – از جمله ضعف بدنی دلفین‌ها، افزایش بیماری‌زاها و آلودگی‌های شیمیایی – یک چرخه‌ی خطرناک را شکل می‌دهد. مقابله با این وضعیت نیازمند برنامه‌ای چندلایه و جامع است.
آلودگی‌های قدیمی، تهدیدی تازه
ماندگاری بالای PCBs
با وجود اینکه بیش از ۴۰ سال از ممنوعیت PCBs در بریتانیا می‌گذرد، این مواد همچنان در محیط وجود دارند. آن‌ها به رسوبات می‌چسبند و می‌توانند سال‌ها یا حتی دهه‌ها در طبیعت باقی بمانند.
چالش‌های نظارتی
برخی فرایندهای تولیدی هنوز هم باعث ورود مقادیر جزئی از این ترکیبات به آب می‌شوند. تنظیم‌گران محیط‌زیست با چالش‌های متعددی در زمینه کنترل و حذف منابع قدیمی آلودگی مواجه هستند.
رازی ویلیامز تأکید دارد که نمونه‌های تازه‌ای از این ترکیبات در مناطق مصبی و ساحلی، جایی که رواناب صنعتی جمع می‌شود، کشف شده‌اند.
نیاز به اقدامات حفاظتی فوری
تهدید سه‌گانه برای اقیانوس‌ها
زیست‌شناسان دریایی، آلاینده‌های شیمیایی، فلزات سنگین و نوروتوکسین‌ها را از مهم‌ترین عوامل تهدیدکننده محیط زیست دریایی می‌دانند. افزایش دمای اقیانوس نیز این فشار را تشدید می‌کند.
ویلیامز می‌گوید:
«اقیانوس‌ها با یک بحران سه‌گانه‌ی جهانی روبه‌رو هستند – تغییرات اقلیمی، آلودگی و از دست رفتن تنوع زیستی – اما ما اغلب این تهدیدات را به‌طور مجزا بررسی می‌کنیم.»
او و همکارانش معتقدند که مدیریت مؤثرتر پسماند صنعتی و بهبود فرآیندهای تصفیه آب می‌تواند به شکستن این چرخه کمک کند.
مقابله با آلاینده‌ها برای نجات دلفین‌ها
روش‌های کنونی و چالش‌ها
گروه‌های محیط‌زیستی در برخی مناطق با لایروبی رسوبات آلوده سعی در حذف آلاینده‌ها دارند. همچنین، تلاش‌هایی برای بهبود سیستم‌های فیلتراسیون آب صورت گرفته تا از انتشار بیشتر این مواد جلوگیری شود.
سایر مواد نگران‌کننده
علاوه بر PCBs، ترکیباتی مانند مواد شیمیایی پایدار فلوردار (PFAS) نیز اثرات سمی دارند و اگر کنترل نشوند، می‌توانند برای حیات وحش و حتی انسان خطرناک باشند.
تیلور می‌گوید:
«اگرچه نمی‌توان آلودگی‌های گذشته را پاک کرد، اما جلوگیری از ورود بیشتر مواد شیمیایی به محیط زیست امری حیاتی است.»
دلفین‌ها، شاخصی از سلامت دریاها
بسیاری از پژوهشگران دلفین‌ها را به عنوان شاخصی حیاتی از سلامت اقیانوس‌ها می‌دانند. اگر شکارچیان رأس زنجیره غذایی آسیب ببینند، این می‌تواند نشان‌دهنده خطر برای موجودات کوچکتر و حتی جوامع انسانی باشد.
دانشمندان محیط‌زیست تأکید دارند که یافته‌های کنونی باید مبنای سیاست‌گذاری‌های حفاظت از دریاها قرار گیرد. هرچند نمی‌توان سموم موجود را از بین برد، اما کاهش ورود مواد جدید می‌تواند در طول زمان تأثیر مثبتی داشته باشد.
اقدام برای بقا: کاهش آلودگی برای نجات دلفین‌ها
در گام‌های آینده، کارشناسان مناطقی را که بیشترین آلودگی PCB دارند شناسایی خواهند کرد. برخی مناطق ممکن است نیازمند اقدامات فوری باشند، به‌ویژه اگر پدیده به گل نشستن دلفین‌ها همچنان ادامه یابد.
با توجه به پیچیدگی اکوسیستم‌ها و تغییرات اقلیمی غیرقابل پیش‌بینی، امید می‌رود اقدامات سریع و هدفمند فرصتی برای سازگاری حیات دریایی فراهم آورد.
این مطالعه در ژورنال Communications Biology منتشر شده است.