برنامه موشکی ایران، که ریشه‌های آن به دوران دفاع مقدس بازمی‌گردد و با هدف اصلی ایجاد یک بازدارندگی قدرتمند دفاعی پایه‌گذاری شد، امروزه به یکی از ستون‌های اصلی دکترین نظامی و امنیتی کشور بدل شده است. ایران با اتکا بر مهندسی معکوس و دانش بومی متخصصان داخلی، مسیر خود را از یک کشور واردکننده به یک طراح و تولیدکننده پیشرو در فناوری‌های پیچیده موشکی تغییر داده است. این توانمندی وسیع، مجموعه‌ای از موشک‌های بالستیک، کروز، پدافند هوایی و تسلیحات ضدزره و ضدکشتی را شامل می‌شود که در ادامه با آنها بیشتر آشنا می‌شوید.

موشک‌های بالستیک: بازوی راهبردی ایران

موشک‌های بالستیک ایران ستون اصلی توان بازدارندگی راهبردی این کشور است؛ این موشک‌ها پس از شلیک و اتمام کار موتور، مسیری قوسی را در ارتفاعات بالا طی می‌کنند و با هدایت‌پذیری، تحت تأثیر جاذبه به سمت هدف سرازیر می‌شوند. دستیابی به سوخت جامد، فناوری هایپرسونیک و سرهای جنگی مانوردهنده، از جمله پیشرفت‌های چشمگیر ایران در این حوزه است.

موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد (تا 1000 کیلومتر)

این کلاس از موشک‌ها به منظور پاسخگویی به تهدیدات تاکتیکی و منطقه‌ای توسعه یافته و قابلیت نقطه‌زنی در نبردهای نزدیک را برای نیروهای مسلح فراهم می‌کنند.

• شهاب 1 و 2: این دو موشک که بر پایه موشک‌های اسکاد B و C توسعه یافته‌اند، از اولین اعضای خانواده بالستیک ایران به شمار می‌روند. شهاب 1 با برد تقریبی 300 کیلومتر و شهاب 2 با برد حدود 500 کیلومتر، در تاریخ دفاعی ایران نقشی کلیدی ایفا کرده‌اند.

• خانواده فاتح (فاتح 110، ذوالفقار، دزفول): خانواده فاتح را می‌توان نماد دقت در صنعت موشکی ایران دانست. فاتح 110 به عنوان یک موشک تک‌مرحله‌ای با سوخت جامد، در نسل‌های گوناگون با بردی بین 300 تا 500 کیلومتر تولید شده است. نسخه‌های دوربردتر این خانواده شامل موشک ذوالفقار با برد 700 کیلومتر و موشک دزفول با برد هزار کیلومتر می‌شود.

موشک‌های بالستیک میان‌برد (1000 تا 3000 کیلومتر)

این دسته از موشک‌ها نقش اصلی را در دکترین بازدارندگی راهبردی ایران برعهده دارند.

• فتاح (هایپرسونیک): به عنوان یک دستاورد انقلابی، فتاح با بهره‌گیری از گلایدر هایپرسونیک (HGV)، قابلیت‌های منحصربه‌فردی را به نمایش می‌گذارد. این موشک با برد 1400 کیلومتری، می‌تواند سرجنگی خود را با سرعتی فراتر از 10 ماخ در خارج از اتمسفر هدایت بکند و ا انجام مانورهای پیچیده، هرگونه سپر دفاع موشکی را بی‌اثر می‌کند.
• خیبر (خرمشهر): این موشک بالستیک دوربرد با سوخت مایع و برد 2 هزار کیلومتر، به دلیل داشتن سرجنگی بسیار سنگین 1500 کیلوگرمی، بالاترین قدرت تخریب را در میان موشک‌های ایرانی داراست و توانایی حمل کلاهک‌های چندگانه را نیز دارد.
• حاج قاسم: این موشک بالستیک سوخت جامد با برد 1400 کیلومتر و خطای کمتر از 10 متر، به لطف سرجنگی جداشونده و هدایت‌پذیر، یکی از کارآمدترین موشک‌های تاکتیکی ایران است.
• سجیل: به عنوان اولین موشک بالستیک دوربرد ایران با سوخت جامد دو مرحله‌ای، سجیل از قابلیت واکنش سریع و آماده‌سازی بسیار کوتاه برخوردار است و بردی بین 2 هزار تا 2 هزار و 500 کیلومتر دارد.
• عماد و قدر: این دو موشک، نمونه‌های ارتقایافته و پیشرفته‌تر شهاب 3 به شمار می‌روند. موشک قدر با بردی تا 1950 کیلومتر از دقت بالاتری بهره می‌برد. موشک عماد نیز با برد 1700 کیلومتر، اولین موشک بالستیک دوربرد ایران با قابلیت هدایت و کنترل تا لحظه اصابت است.
• عاشورا و فجر 3: موشک عاشورا یک موشک میان‌برد دومرحله‌ای با سوخت جامد و برد حدود 2 هزار تا 2500 کیلومتر است. اطلاعات فنی چندانی نیز از فجر 3 وجود ندارد، اما گمان می‌رود با برد تخمینی 2500 کیلومتر، از قابلیت حمل کلاهک‌های چندگانه (MRV) برای عبور از سپرهای دفاعی برخوردار باشد.

موشک‌های دوربرد و پرتابگرهای فضایی (فراتر از 3000 کیلومتر)

این دسته شامل پروژه‌های استراتژیک و ماهواره‌برهایی است که توانایی رسیدن به فواصل دور و تثبیت جایگاه ایران در فضا را دارند.

• شهاب 4، 5 و 6 (کوثر): این پروژه‌ها با هدف توسعه موشک‌های بالستیک قاره‌پیما (ICBM) با برد بیش از 5 هزار و 500 کیلومتر تعریف شده‌اند.
• ماهواره‌برهای سفیر، سیمرغ و قائم: سفیر اولین پرتابگر فضایی ایران بود که ماهواره بومی امید را در مدار قرار داد. سیمرغ توانایی حمل محموله‌های سنگین‌تر را دارد و قائم 100 به عنوان اولین ماهواره‌بر سوخت جامد سه‌مرحله‌ای، گامی مهم در جهت دستیابی به مدارهای بالاتر است.

موشک‌های کروز ایران

موشک‌های کروز به دلیل پرواز در ارتفاع پایین و مسیرهای پیچیده، سلاح‌هایی ایده‌آل برای نفوذ به شبکه‌های پدافندی دشمن هستند. در ادامه به معرفی بهترین موشک‌های کروز ایران می‌پردازیم.

موشک‌های کروز تهاجم زمینی

• سومار و هویزه: این خانواده که بر پایه موشک Kh-55 روسی توسعه یافته، توان تهاجم زمینی دوربرد را برای ایران فراهم کرده‌اند. سومار با برد تخمینی 700 کیلومتر (در برخی منابع تا 3000 کیلومتر) و هویزه با برد 1350 کیلومتر، از موتور توربوجت استفاده می‌کنند.
• پاوه: با برد 1650 کیلومتر، یکی از دوربردترین کروزهای ایران است که با ویژگی‌هایی چون بال‌های جمع‌شونده و موتور قرار گرفته در بالای بدنه، طراحی منحصربه‌فردی دارد.
• عاصف: به عنوان یک کروز هواپایه با برد حدود هزار کیلومتر، قابلیت نصب بر روی جنگنده‌هایی مانند سوخو را داراست.

موشک‌های کروز ضدکشتی

• ابومهدی: این کروز دریایی راهبردی با برد بیش از هزار کیلومتر، با قابلیت پرواز در ارتفاع بسیار پایین (Sea-Skimming) و داشتن سیستم جستجوگر دوگانه (رادار فعال و غیرفعال)، تهدیدی جدی برای شناورهای بزرگ دشمن محسوب می‌شود.
• نور، قادر و قدیر: موشک نور که بر پایه C-802 چین ساخته شده، اولین کروز ضدکشتی ایران با برد تا 170 کیلومتر است. قادر و قدیر نیز نسخه‌های ارتقایافته آن با بردهای 200 و 300 کیلومتر هستند.
• نصر: یک کروز کوتاه‌برد (35 کیلومتر) است که برای درگیری در آب‌های کم‌عمق و پرتاب از روی شناورهای سبک طراحی شده است.

پدافند و موشک‌های زمین به هوا

ایران با توسعه یک شبکه پدافند هوایی چندلایه و یکپارچه، از آسمان خود در برابر طیف وسیعی از تهدیدات هوایی محافظت می‌کند. براساس برد، پدافند و موشک‌های زمین به هوای ایران به شرح زیر هستند:

سامانه‌های برد بلند

• باور-373: به عنوان رقیب ایرانی سامانه اس-300 یا اس-400، باور-373 برجسته‌ترین دستاورد پدافندی ایران است. این سامانه با موشک‌های صیاد، اهداف را در برد بیش از 200 کیلومتر و ارتفاع 27 کیلومتری منهدم می‌کند.

• اس-200 و اس-300: تجربیات به دست آمده از به‌کارگیری و ارتقای این سامانه‌های روسی، نقش مهمی در توسعه سامانه‌های پدافندی بومی ایران داشته است.

سامانه‌های برد متوسط

• 15 خرداد و سوم خرداد: سامانه 15 خرداد با برد 150 کیلومتر، قادر به درگیری هم‌زمان با چند هدف است. سامانه سوم خرداد نیز که با سرنگونی پهپاد پیشرفته آمریکایی گلوبال هاوک به شهرت رسید، یک سیستم متحرک و کارآمد محسوب می‌شود.
• تلاش و رعد: سامانه تلاش با استفاده از موشک‌های صیاد 2 و 3، پوشش ارتفاع متوسط تا بلند را فراهم می‌کند. خانواده رعد نیز شامل سیستم‌های متحرک متنوعی برای مقابله با اهداف مختلف است.
• مرصاد: نسخه کاملاً بومی و دیجیتالی‌شده سامانه آمریکایی هاوک (HAWK) که با به‌روزرسانی‌های گسترده، به یک سامانه پدافندی مدرن تبدیل شده است.

سامانه‌های برد کوتاه

• آرمان و آذرخش: آرمان یک سامانه تاکتیکی میان‌برد (120 تا 180 کیلومتر) است و آذرخش با برد 50 کیلومتر، وظیفه حفاظت از نیروهای متحرک را برعهده دارد.
• حرز-9 و یازهرا-3: دو سامانه متحرک و کوتاه‌برد دیگر برای دفاع نقطه‌ای هستند.
• موشک‌های دوش‌پرتاب (میثاق): این موشک‌های سبک و قابل حمل (MANPADS)، برای دفاع در برابر بالگردها و هواپیماهای ارتفاع پایین بسیار مؤثر هستند.

موشک‌های ضدزره و ضدکشتی

این دسته از موشک‌ها، توانایی نیروهای ایرانی را برای مقابله با تهدیدات زرهی و دریایی در نبردهای نزدیک و منطقه‌ای افزایش می‌دهند. اما بهترین موشک‌های ضد زره، ضد تانک و ضد کشتی ایران کدام‌ هستند؟

موشک‌های ضدزره (ضد تانک)

• الماس و سدید: موشک الماس یک موشک پیشرفته با قابلیت «آتش و رها» و حمله از بالا (Top Attack) با برد تا 8 کیلومتر است. موشک سدید نیز از همین نوع است و قابلیت نصب بر روی نفربرها را دارد.
• دهلاویه: این موشک که بر پایه کورنت روسی ساخته شده، با هدایت لیزری و سرجنگی دو مرحله‌ای، قادر به انهدام پیشرفته‌ترین تانک‌ها در برد بیش از 5 کیلومتر است.
• طوفان: به عنوان یکی از پرکاربردترین موشک‌های ضدزره ایران که براساس موشک TOW آمریکایی توسعه یافته، در 7 مدل مختلف با برد حداکثر 3750 متری تولید شده است.
• توسن و رعد: توسن با برد 5 هزار و 500 متری قابلیت هدف قرار دادن اهداف ثابت و متحرک را دارد. موشک‌های رعد نیز از قدیمی‌ترین موشک‌های ضدزره ایران هستند.

موشک‌های ضدکشتی

• خلیج فارس: یک نوآوری منحصربه‌فرد و یک موشک بالستیک ضدکشتی مافوق صوت است. این موشک با برد 300 کیلومتر و سوخت جامد، به یک جستجوگر اپتیکی برای هدف قرار دادن شناورهای متحرک مجهز است.
• ذوالفقار بصیر: نسخه ضدکشتی موشک بالستیک ذوالفقار با برد 700 کیلومتر و سرجنگی قدرتمند 579 کیلوگرمی.
• هرمز 1 و 2: این سری موشک‌های بالستیک نیز بر پایه فاتح 110 توسعه یافته‌اند. هرمز 1 یک موشک ضدرادار است و هرمز 2 برای هدف قرار دادن ناوها کاربرد دارد.
• کوثر: یک موشک ضدکشتی کوتاه‌برد (تا 25 کیلومتر) که براساس C-701 چین ساخته شده و برای پرتاب از قایق‌های تندرو مناسب است.