هارد یکی از مهم‌ترین اجزای سیستم‌های کامپیوتری است که وظیفه ذخیره‌سازی اطلاعات ارزشمند شما را برعهده دارد. با این حال، این قطعات حساس ممکن است به دلایل مختلفی مانند ضربه، نوسانات برق، استفاده نادرست یا حملات ویروسی دچار خرابی شوند. خرابی هارد دیسک می‌تواند عملکرد سیستم شما را مختل کند و منجر به از دست رفتن داده‌های مهم شود. در ادامه 5 روش جلوگیری از خراب شدن هارد را بررسی می‌کنیم.

۱. محافظت از هارد در برابر ضربه‌های فیزیکی

یکی از شایع‌ترین دلایل خرابی انواع هارد ssd، وارد شدن ضربه‌های فیزیکی است. هارد دیسک‌ها، چه از نوع اینترنال (داخل کیس یا لپ‌تاپ) و چه اکسترنال (قابل حمل)، به دلیل ساختار ظریفشان به شدت در برابر ضربات حساس هستند. قطعات داخلی هارد، مانند هد و پلاتر با دقت بالایی طراحی شده‌اند و حتی یک ضربه کوچک می‌تواند باعث جابه‌جایی یا آسیب به این اجزا شود. 

روش‌های جلوگیری از خراب شدن هارد در برابر ضربه‌های فیزیکی چیست؟

• هارد اکسترنال را با احتیاط حمل کنید: یکی از دلایل خراب شدن هارد اکسترنال ضربه دیدن است. پس هنگام جابه‌جایی هارد اکسترنال از کیف‌های محافظ یا قاب‌های ضدضربه استفاده کنید. از انداختن یا قرار دادن اشیای سنگین روی هارد خودداری کنید.
• لپ‌تاپ را با دقت جابه‌جا کنید: اگر از لپ‌تاپ استفاده می‌کنید، آن را به‌آرامی حرکت دهید، به‌خصوص زمانی که هارد در حال کار است. هنگام حمل لپ‌تاپ، مطمئن شوید که خاموش است یا در حالت خواب (Sleep) قرار دارد.
• هارد را در جای ثابت نگه دارید: هاردهای اینترنال را در کیس محکم کنید تا از لرزش‌های احتمالی در امان باشند.
• به نشانه‌های هشدار توجه کنید: اگر پس از ضربه، هارد صداهای غیرعادی مانند کلیک یا تق‌تق تولید کرد، فوراً استفاده از آن را متوقف کنید و آن را به تعمیرگاه ببرید. تلاش برای راه‌اندازی مجدد هارد ممکن است آسیب را تشدید کند.

۲. استفاده از محافظ برق برای جلوگیری از نوسانات

نوسانات برق یکی دیگر از عوامل اصلی خرابی حتی هاردهای باکیفیتی مثل هارد ssd لکسار است. تغییرات ناگهانی ولتاژ می‌تواند به قطعات الکترونیکی هارد، به‌ویژه برد اصلی (PCB)، آسیب برساند و حتی باعث از بین رفتن اطلاعات شود. 

راهکارهای محافظت از هارد در برابر نوسانات برق

• از محافظ برق استفاده کنید: برای جلوگیری از خرابی هارد، یک محافظ برق باکیفیت یا دستگاه تنظیم‌کننده ولتاژ (UPS) تهیه کنید تا هارد و سایر قطعات سیستم را در برابر نوسانات محافظت کند. این دستگاه‌ها جریان برق را تنظیم کرده و از آسیب به هارد جلوگیری می‌کنند.
• هارد را مستقیم به پریز متصل نکنید: به‌ جای اتصال مستقیم هارد اکسترنال یا کیس به پریز برق، از سه‌ راهی‌های مجهز به محافظ استفاده کنید.
• از کابل‌های استاندارد استفاده کنید: کابل‌های بی‌کیفیت ممکن است باعث انتقال نادرست جریان برق شوند. همیشه از کابل‌های اصلی و استاندارد برای اتصال هارد استفاده کنید.

۳. اجتناب از استفاده بیش از حد و خاموش و روشن کردن مکرر

هارد دیسک‌ها برای کار مداوم طراحی شده‌اند، اما استفاده بیش از حد یا خاموش و روشن کردن مکرر می‌تواند عمر مفید آن‌ها را کاهش دهد. هر بار که هارد روشن یا خاموش می‌شود، پلاترها که با سرعت بالا می‌چرخند، باید حرکت خود را شروع یا متوقف کنند. این فرآیند فشار زیادی به موتور چرخنده (Spindle) وارد می‌کند و به‌ مرور زمان می‌تواند باعث فرسودگی قطعات داخلی شود.

چگونه از فشار بیش از حد به هارد جلوگیری کنیم؟

• زمان استفاده را مدیریت کنید: اگر هارد به‌ صورت مداوم تحت فشار کاری سنگین (مانند انتقال حجم بالای داده) قرار دارد، به آن استراحت دهید. برای مثال، پس از انتقال فایل‌های بزرگ، چند دقیقه به هارد اجازه دهید خنک شود.
• خاموش و روشن کردن غیرضروری را کاهش دهید: سیستم یا هارد اکسترنال را به صورت مکرر خاموش و روشن نکنید. اگر از هارد اکسترنال استفاده می‌کنید، آن را تنها زمانی جدا کنید که خاموش شده باشد. (از طریق گزینه Safely Remove در سیستم‌عامل)
• از هارد به‌عنوان ذخیره‌ساز موقت استفاده نکنید: از هارد اکسترنال برای ذخیره‌سازی موقت و جابه‌جایی داده‌ها استفاده نکنید، زیرا این کار باعث افزایش چرخه‌های خواندن/نوشتن می‌شود.

۴. مدیریت دمای هارد برای جلوگیری از گرمای بیش از حد

یکی از روش‌های جلوگیری از خراب شدن هارد، مدیریت دمای آن است. زیرا گرمای بیش از حد یکی از دشمنان اصلی هارد است. دمای بالا می‌تواند به قطعات داخلی هارد، به خصوص پلاتر و هد، آسیب برساند و حتی باعث خاموش شدن ناگهانی هارد شود. هاردهایی که در محیط‌های گرم یا بدون تهویه مناسب قرار دارند، بیشتر در معرض این خطر هستند.

چگونه دمای هارد را کنترل کنیم؟

• محیط مناسب برای هارد فراهم کنید: هارد را در مکانی با تهویه مناسب و دور از منابع گرما (مانند نور مستقیم خورشید یا وسایل گرمایشی) قرار دهید.
• فن‌های خنک‌کننده نصب کنید: در کیس‌های کامپیوتری، از فن‌های خنک‌کننده مناسب استفاده کنید تا جریان هوای کافی در اطراف هارد ایجاد شود.
• دمای هارد را بررسی کنید: از نرم‌افزارهای مانیتورینگ دما مانند CrystalDiskInfo استفاده کنید تا دمای هارد را بررسی کرده و در صورت بالا بودن، اقدامات لازم را انجام دهید.
• استفاده طولانی‌مدت را محدود کنید: اگر هارد برای مدت طولانی در حال کار است، به آن فرصت خنک شدن دهید.

۵. محافظت از هارد در برابر ویروس‌ها و بدسکتورها

ویروس‌ها و بدافزارها می‌توانند به داده‌های ذخیره‌شده روی هارد آسیب برسانند یا حتی باعث خرابی نرم‌افزاری هارد شوند. این تهدیدات می‌توانند فایل‌ها را حذف، قفل یا تکثیر کرده و عملکرد هارد را مختل کنند. همچنین، بدسکتورها (بخش‌های معیوب روی پلاتر) می‌توانند به‌ مرور زمان گسترش پیدا کرده و داده‌ها را غیرقابل دسترس کنند.

چگونه از هارد در برابر ویروس‌ها و بدسکتورها محافظت کنیم؟

• آنتی‌ ویروس معتبر نصب کنید: از یک آنتی‌ ویروس به‌روز و دارای لایسنس معتبر استفاده کنید تا سیستم شما در برابر تهدیدات محافظت شود. آنتی‌ویروس‌هایی مانند Kaspersky یا Bitdefender گزینه‌های مناسبی هستند.
• فایل‌ها را قبل از انتقال اسکن کنید: قبل از انتقال فایل‌ها به هارد اکسترنال، آن‌ها را با آنتی‌ ویروس بررسی کنید تا از ورود بدافزار جلوگیری شود.
• هارد را به‌ طور منظم بررسی کنید: از ابزارهایی مانند CHKDSK در ویندوز یا نرم‌افزارهای تخصصی مانند HDD Regenerator برای شناسایی و رفع بدسکتورها استفاده کنید.
• از دانلود فایل‌های مشکوک خودداری کنید: از دانلود فایل‌ها از منابع غیرمعتبر یا کلیک روی لینک‌های ناشناس پرهیز کنید، زیرا این‌ها می‌توانند راه ورود ویروس‌ها به سیستم باشند.

علائم اولیه خرابی هارد چیست؟

صداهای عجیب، کند شدن سیستم، ظاهر شدن ارورهای مکرر یا ناپدید شدن ناگهانی فایل‌ها می‌تواند نشانه‌ای از خراب شدن هارد باشد. در این مواقع بهتر است سیستم یا هارد خود را به تعمیرگاه ببرید.